Orient Express. Luksusowym pociągiem podróżowały elity Europy i... Herkules Poirot

Orient Express to nazwa luksusowego pociągu pasażerskiego, który kursował pod szyldem międzynarodowej spółki Compagnie Internationale des Wagons-Lits. Pomysłodawcą i założycielem był Belg Georges Nagelmackers.

Trasa o długości 2880 km wiodła z Paryża z dworca wschodniego do Konstantynopola (dzisiejszy Stambuł). Pierwszy skład wyruszył w 1883. Był to jedyny środek transportu łączący dwa krańce Europy - wschód i zachód, uosobienie komfortu i bogactwa. Luksusowe wagony sypialne i wagony restauracyjne słynące ze swej kuchni sprawiły, że pociągiem podróżowały osoby szlacheckiego pochodzenia, dyplomaci i ludzie biznesu.

Na trasie z Paryża do Stambułu przez Strasburg, Monachium, Wiedeń, Budapeszt, Bukareszt i Warnę pociąg kursował w latach 1883-1914, 1919-1939 oraz 1945-1977, do Aten - 1962.

Pierwsza podróż pociągu Orient Express zainicjowana została 4 października 1883, na trasie z Paryża do Giurgiu w Rumunii przez Monachium i Wiedeń. W Giurgiu pasażerowie zmuszeni byli przesiąść się na prom przez Dunaj i w Ruse w Bułgarii przesiąść się do mniej luksusowego pociągu, udającego się przez Warnę do Konstantynopola. W 1885 r. Orient Express kursował na trasie do Stambułu przez Wiedeń, Belgrad, Nisz i Płowdiw.

Oryginalna lokomotywa Orient Expressu na bocznicy w Stambule [2]
(fot. Piotr Tysarczyk/Wikimedia Commons)

W 1889 roku całą 67-godzinną podróż można było odbyć bezpośrednio. Orient Express ruszał z Paryża do Budapesztu, przez Belgrad, Bukareszt i Konstancję nad Morzem Czarnym do Stambułu. Pociąg rozwijał zawrotną (jak na te czasy) szybkość 80 km/h.

Kursowanie pociągu zawieszono na czas trwania I wojny światowej w 1914 r. W latach 1916-1918 został uruchomiony niemiecki substytut Orient Expressu, tzw. "Pociąg Bałkański" (Balkanzug) relacji Berlin-Konstantynopol, który odgrywał rolę nie tylko praktyczną, ale przede wszystkim propagandową w ówczesnym imperium niemieckim. Po zakończeniu I wojny światowej kursowanie Orient Expressu zostało ponownie wznowione w 1918 r. Od 1919 pociąg zaczął kursować przez najdłuższy w tamtych czasach kolejowy tunel - Simplon - wydrążony w masywie Monte Leone na wysokości 634-705 m n.p.m. i liczący 19,8 kilometra długości, łączący miasta Brig i Domodossola (Szwajcarię i Włochy). Dzięki niemu trasa Orient Expressu zaczęła przebiegać przez Lozannę, Mediolan, Wenecję i Triest. Podróż wtedy na całej trasie skrócona została do 56 godzin.

Pociąg kursujący tą południową trasą zwany był Simplon Orient Express i stał się najważniejszym połączeniem Paryż-Stambuł. Trzecią trasą kursował Arlberg Orient Express, który to poprzez Zurych, Innsbruck i Budapeszt, a następnie Bukareszt, docierał aż do Aten. Złote lata pociągu przypadają na lata trzydzieste XX wieku.

Wagony Orient Expressu były świadkiem wielu ważnych dla historii wydarzeń. Mimo że kursowanie pociągu zostało zawieszone na okres obu wojen światowych, to w 1918 r. w wagonie nr 2419 delegacja niemiecka podpisała dokumenty "zawieszenia broni". W czasie II wojny światowej, w 1940 roku, Adolf Hitler wykorzystał ten sam wagon jako miejsce do podpisania kapitulacji przez Francję.
(fot. Wikimedia Commons)

Wybuch II wojny światowej w 1939 r. po raz kolejny przerwał kursowanie pociągu. Połączenie wznowiono dopiero w 1945 r., jednak z ominięciem Aten, ponieważ trasa przebiegała przez Jugosławię, której granice były zamknięte. Ponowne otwarcie trasy do Aten nastąpiło dopiero w 1951 r.

W tym samym roku z powodu konfliktu Bułgarii z Turcją i zamknięcia granicy pomiędzy tymi państwami wstrzymane zostało na rok kursowanie Orient Expressu do Stambułu. Kolejną przeszkodą była żelazna kurtyna. Trwająca zimna wojna bardzo utrudniała kursowanie pociągu, lecz nigdy definitywnie jej nie przerwała.

Państwa komunistyczne zgodnie ze swoimi rozporządzeniami zmieniały oryginalne wagony Wagons-Lits na swój skład, w związku z tym trudno mówić o kursowaniu oryginalnego Orient Expressu. Jednak w latach 50. XX w. pociąg kursował regularnie z Paryża do Stambułu i Aten trzy razy w tygodniu.

W roku 1962 r. wstrzymane zostały definitywnie dwa z trzech połączeń. Jedynym ciągle kursującym pociągiem był Simplon Orient Express, który został zamieniony w wolniejsze połączenie nazwane Direct Orient Express. W 1971 roku Wagons-Lits Company wstrzymała produkcję nowych wagonów, a istniejące składy sprzedała przewoźnikom narodowym.

Tak na przestrzeni dziesięcioleci zmieniała się trasa Orient Expressu [2]
(fot. Wikimedia Commons)

Ostatni regularny kurs Orient Expressu na trasie Paryż-Stambuł miał miejsce 19 maja 1977 roku. Jednak pociąg pod nazwą Orient Express kursował dalej na trasie Paryż-Bukareszt, która w 2001 r. została skrócona do Wiednia, gdzie dołączano go do ekspresu Paryż-Strasburg, oznaczanym na rozkładach nazwą Orient Express. Z chwilą uruchomienia przez SNCF połączenia TGV Paryż-Strasburg, trasa Orient Expressu w czerwcu 2007 r. została skrócona do odcinka Strasburg-Wiedeń.

W 1982 milioner James Sherwood założył prywatną spółkę Venice-Simplon Orient Express, która odkupiła od przewoźników państwowych oryginalne wagony Wagon-Lits z lat 20. i 30. XX wieku, skompletowała wszystkie 35 wagonów i podjęła się ich renowacji i restauracji, aby przywrócić im dawną świetność.

Wyposażenie i wykończenie wagonów było wzorowane na wystroju, jaki Wagons-Lits miał w roku 1903. Rekonstrukcją 9 wagonów Pullmana zajęli się angielscy rzemieślnicy z Carnforth (hr. Lancashire), a przeróbka wagonów sypialnych została powierzona niemieckiej firmie Bramer Wagonbau oraz warsztatom Wagons-Lits w Ostendzie.

25 maja 1982 roku nowy Orient Express ponownie wyruszył w podróż przez Europę na trasie Londyn-Wenecja. Bilet w ten dziewiczy kurs kosztował 1200 £. Z uwagi na brak zgody kolei francuskich SNCF na użytkowanie starej nazwy Orient Express zmieniono ją na Venice-Simplon Orient Express. Nowym Orient Expressem podróżowali m.in. Liza Minnelli czy John Travolta z rodziną, który specjalnie przyleciał swoim prywatnym samolotem do Wenecji.

Na chwilę obecną firma Venice-Simplon Orient Express uruchamia kilka różnych połączeń, np. Londyn-Rzym i tylko część z nich ograniczona jest do jednego kursu rocznie. Możliwa jest również przejażdżka prawie oryginalną trasą Orient Expressu z Paryża przez Budapeszt i Bukareszt do Stambułu.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii,

, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.

[2] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0.