Łodzianin, który został jedną z najważniejszych osób w historii Izraela

Jacek Perzyński
Aharon Katchalski-Katzir.
Aharon Katchalski-Katzir. Archiwum / Wikipedia
Aharon Katzir urodził się w Łodzi, zginął podczas zamachu pod Tel Awiwem w roku 1972. Jego brat Efraim przeżył 93 lata i był nawet prezydentem Izraela.

30 maja 1972 roku na Międzynarodowym Lotnisku Lod pod Tel Awiwem doszło do zamachu, w którym zginęło 26 osób, a 80 zostało rannych. Napastnicy byli bojownikami organizacji o nazwie Japońska Armia Czerwona, której celem było m.in. wprowadzenie w Japonii komunizmu. Ośmiu z zabitych było Izraelczykami. Wśród nich znajdował się pochodzący z Łodzi profesor elektrochemii Aharon Katzir.

Japońska Armia Czerwona

Japońska Armia Czerwona istniała od 1971 do 2001 roku. Wcześniej działała jako Frakcja Armii Czerwonej i już w 1970 roku porwała samolot. Celem organizacji było obalenie rządu i japońskiej monarchii oraz doprowadzenie do wybuchu światowej rewolucji. Po przemianowaniu grupa nawiązała współpracę z Ludowym Frontem Wyzwolenia Palestyny i założyła swoją bazę w Libanie. Tam członkowie grupy nawiązali kontakt z pozostałymi narodowowyzwoleńczymi ugrupowaniami palestyńskimi oraz ugrupowaniami o charakterze skrajnie lewicowym czy nacjonalistycznym z państw europejskich.

Armia posiadała komórki także w kilku miastach Dalekiego Wschodu. W latach 70. uchodziła za jedną z najbardziej niebezpiecznych grup terrorystycznych.
Proces członków Japońskiej Armii Czerwonej po masakrze w 1972 roku na lotnisku w Lod w Izraelu.
Proces członków Japońskiej Armii Czerwonej po masakrze w 1972 roku na lotnisku w Lod w Izraelu. Keystone Pictures USA

Aharon Katzir

Jego rodzicami byli Jehuda Katchalski i Cella Tsila Katchalski. Dziadek Gedaliahu Katchalski był rabinem. Aharon urodził się w Łodzi 15 września 1913 roku, gdzie rodzina Katchalskich (wówczas Kaczalskich) mieszkała do 1916 roku. Właśnie w owym roku w czasie trwania I wojny światowej wojska niemieckie wkroczyły na ziemie Królestwa Polskiego. Warunki życia w strefach osiedlania Żydów stały się tragiczne. Władze carskie obawiając się, że zdesperowani Żydzi podejmą współpracę z Niemcami, zniosły ograniczenia w osadnictwie żydowskim. Żydom pozwolono na osiedlanie się na terytorium całego Cesarstwa Rosyjskiego. W ten sposób rodzina Katchalskich w poszukiwaniu bezpieczeństwa znalazła się w Kijowie. Właśnie tutaj, 16 maja 1916 roku, urodził się im drugi syn Efraim. Bardzo szybko okazało się jednak, że w Łodzi jest dużo bezpieczniej niż w odległej Ukrainie ogarniętej jeszcze rewolucją, a następnie wojną domową. Rodzina opuściła więc Kijów, a Efraim swoje wczesne dzieciństwo spędził w Łodzi, już w niepodległej Polsce.

W połowie lat dwudziestych rodzina emigrowała do Palestyny. W Jerozolimie Aharon Katzir ukończył Gimnazjum Hebrajskie, a w roku 1932 rozpoczął studia na Uniwersytecie Hebrajskim. Ten czas minął mu na służbie w żydowskiej podziemnej organizacji wojskowej Haganie oraz napisaniu i wydaniu pierwszej książki. W roku 1948 przyjął zaproszenie Chaima Weizmanna do pracy w jego instytucie naukowym jako szef Departamentu Badań Polimerów. Cztery lata później został profesorem chemii fizycznej na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Prowadził bardzo specjalistyczne i skomplikowane badania nad elektrochemią biopolimerów. Był światowym pionierem w tej dziedzinie badań. Wówczas też zaczął używać hebrajskiego nazwiska Katzir.

Aharon Katchalski-Katzir.
Aharon Katchalski-Katzir. Archiwum / Wikipedia

W roku 1961 został wyróżniony Nagrodą Izraela w dziedzinie nauk przyrodniczych, został również prezesem Izraelskiej Akademii Sztuki i Nauki. Funkcję te piastował w latach 1962-1968, a jego wykłady i artykuły były niezwykle popularne. Nic więc dziwnego, że mówiono o nim niemalże o pewnym kandydacie na prezydenta, którego wybór miał być tylko formalnością. Po wspomnianym już zamachu Izrael docenił jego nieprzeciętne umiejętności. Wydano znaczek pocztowy poświęcony jego pamięci, jeden z kraterów na Księżycu nazwano Katchalski, a program stypendialny izraelskiego Ministerstwa Obrony nazwano jego imieniem. Kiedy w roku 2005 jeden z izraelskich serwisów opublikował listę 200 największych obywateli Izraela - najbardziej zasłużonych dla tego kraju Aharon Katchalski-Katzir (bo tak najczęściej pisze się dziś jego nazwisko) w plebiscycie został umieszczony na 177 miejscu.

Efraim Katzir

Prezydentem Izraela został za to jego brat Efraim. Już po wyjeździe z Polski Efraim ukończył Gimnazjum Hebrajskie, a w 1932 roku rozpoczął studia na wydziale biologii na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Sześć lat później uzyskał tytuł magistra, doceniono jego nieprzeciętne zdolności powierzając mu stanowisko mianowanego asystenta. Prowadził zajęcia ze studentami i równocześnie badania naukowe do pracy doktoranckiej. Już wówczas angażował się politycznie, wstąpił podobnie jak brat do organizacji wojskowej Haganah. W niej uzyskał stopień oficera i został dowódcą kompanii studentów tej organizacji. W roku 1941 otrzymał tytuł doktora.

W czasie wojny o niepodległość Izraela w maju 1948 roku został dowódcą korpusu naukowego izraelskiej armii. Pod jego kierunkiem prowadzono doświadczenia i eksperymenty na różnorodnych materiałach wybuchowych. Przyczynił się w poważnym stopniu do stworzenia izraelskich jednostek saperskich. Rok później już jako profesor Katzir był jednym z założycieli Instytutu Naukowego Weizmanna gdzie został kierownikiem laboratorium biofizyki. To wtedy zajmował się pionierską pracą nad modelami syntetycznych protein i ich zastosowaniem w biologii, chemii i fizyce. Prowadził również podstawowe badania nad kodem genetycznym, a niektóre odkrycia były rewolucyjne dla przemysłu i medycyny.

W roku 1966 został mianowany doradcą naukowym ministra obrony Izraela. Od tego roku przez trzy lata był naczelnym dowódcą naukowym izraelskiej armii, kierując działem badań i rozwoju technologii wojskowych. Najprawdopodobniej to ta działalność miała największe znaczenie przy późniejszej nominacji na stanowisko prezydenta Izraela. Często podróżował po jednostkach wojskowych, ośrodkach naukowych armii i zakładach zbrojeniowych. To jemu przypisuje się doprowadzenie do bliskiej współpracy świata nauki i przemysłu z armią.

Niemalże rok po tragicznej śmierci brata wybrano go na czwartego z kolei prezydenta Izraela. W tym samym roku zmienił oficjalnie swoje nazwisko na hebrajskie Katzir. Prezydentura przypadła na szczególnie trudny okres, kilka miesięcy po wyborze wybuchła wojna Izraela z koalicją Egiptu i Syrii znana jako Jom Kippur. Katzir odwiedzał żołnierzy na liniach frontu, rannych w szpitalach oraz rodziny poległych. W czasie sprawowania urzędu doszło w listopadzie 1977 roku w Izraelu do historycznej wizyty egipskiego prezydenta Anwara Sadata. Mimo ogromnych różnic dzielących obydwa kraje udało się wypracować pewne porozumienie. Obie strony skrytykowały bliskowschodnią politykę ZSRR i państw arabskich.

W tym samym roku wybrano Efraima Katzira członkiem Zagranicznego Towarzystwa Królewskiego w Londynie. W swojej działalności kładł szczególny nacisk na rozwój edukacji oraz nauki jako warunków ekonomicznego rozwoju Izraela. Zwracał szczególną uwagę na utrzymywanie żydowskiej tożsamości za granicą, a co za tym idzie na zagrożenia wynikające z asymilacji Żydów żyjących w Diasporze.

W maju 1978 roku ustąpił z urzędu prezydenta i powrócił do badań naukowych w Instytucie Weizmanna. Przypisuje mu się stworzenie podstaw pod przyszłe sukcesy Izraela w dziedzinie technologii hi-tech i network.

Miał więcej szczęścia niż brat - zmarł w roku 2009 w wieku 93 lat.

Jacek Perzyński

Wybrane dla Ciebie

Celownik od niemieckiego czołgu Panzer II trafił do poznańskiego muzeum

Celownik od niemieckiego czołgu Panzer II trafił do poznańskiego muzeum

Nie żyje polski historyk. Był porwany przez Hamas

Nie żyje polski historyk. Był porwany przez Hamas

Wróć na naszahistoria.pl Nasza Historia