Pierwsi letnicy nad morzem w regionie koszalińskim. Pod strzechą chłopskiej chaty [ZDJĘCIA]

Najwcześniej, bo już od lat 20-tych, względnie lat 30-tych XIX wieku rolę małych kąpielisk zaczęły spełniać Unieście i Mielno. Według informacji pochodzącej z roku 1839 w tych „gościnnych nadmorskich wsiach zamieszkiwało w charakterze gości kąpielowych kilka berlińskich rodzin”. Natomiast pobliskie Chłopy w świetle relacji pewnego współczesnego plażowicza były w tym okresie „mało odwiedzane bądź nawet całkowicie omijane przez gości”.

Jak długo w zakresie środków komunikacyjnych trwała romantyczna epoka powozów i dyliżansów cały nadmorski ruch letniskowy znajdował się jeszcze w powijakach. Dopiero po uruchomieniu linii kolejowych Stargard-Koszalin (1859) i Koszalin-Kołobrzeg (1899) wraz z odgałęzieniem do Mielna (1903) kąpieliska nadmorskie powiatu koszalińskiego stanęły otworem dla ruchu wczasowo-turystycznego i notując coraz większy napływ gości.

Początki letniskowego ruchu turystycznego na wybrzeżu koszalińskim wyglądały skromnie. Specjalnie przystosowanych do wynajęcia przez letników mieszkań nie było wcale. Najczęściej odstępowano do ich użytku zwykłą izbę w pokrytej strzechą chacie chłopskiej, których właściciele sypiali w ciągu sezonu w chlewie lub stodole, byle tylko uzyskać jak najwyższe dochody. W zakresie wyżywienia goście kąpielowi zdani byli na własną gospodarność i na te artykuły żywnościowe, które można było zakupić u miejscowych gospodarzy albo sprowadzić z Koszalina.

Wyjątek pod tym względem stanowiła już w roku 1873 osada rybacka Unieście, gdzie w miesiącach letnich czynnych było kilka przyzwoitych restauracji. Mimo wszystkich niedogodności liczba osób, które wtedy przebywały w miesiącach od lipca do października we wszystkich kąpieliskach powiatu koszalińskiego wynosiła ponad 1000 i wykazywała stałe tendencje wzrostu.

Co ciekawe, sporo kłopotu przysparzali amatorzy plażowania organom administracji państwowej i zarządom kąpielisk. Już od 1809 roku coraz częściej mówi się o różnych policyjnych niedostatkach w zakresie nadzoru kąpielisk morskich.

Administracja kąpielisk strzegła swych gości przed natręctwem ludzi postronnych, w późniejszym okresie – zwłaszcza pod koniec XIX stulecia – wszystkie uchybienia obrażające poczucie moralności tamtej epoki zostały definitywnie usunięte w drodze odgórnych zarządzeń administracyjnych. Tym samym trybem usiłowano zapobiec coraz częściej zdarzającym się nieszczęśliwym wypadkom w czasie kąpieli.

Ruch wczasowy w nadmorskich miejscowościach powiatu koszalińskiego nasilał się z roku na rok. I tak w lecie 1930 roku ośrodki w Sarbinowie, Chłopach, Mielnie, Unieściu, Czajczem (wieś obecnie niezasiedlona) i Łazach odwiedziło łącznie 5 600 osób. Prawie połowę wszystkich gości kąpielowych stanowili berlińczycy, wielu wczasowiczów przybywało z Saksonii, z Brandenburgii, ze Śląska, nie licząc oczywiście wypoczywających mieszkańców Pomorza. Letnicy rekrutowali się prawie wyłącznie spośród warstw zamożniejszych; szerokie kręgi społeczeństwa nie mogły sobie pozwolić na luksus spędzenia wczasów nad morzem, połączony z wysokimi kosztami utrzymania i zakwaterowania.

Na czołowe miejsce wśród podkoszalińskich letnisk wysunęło się Mielno – starasłowiańska osada, położona na zachodnim krańcu jeziora Jamno. W roku 1841, mianowicie od dnia 1 lipca do końca września po raz pierwszy na trasie Koszalin-Mielno zaczął kursować wóz pocztowy. Był to 12 miejscowy, trzykonny powóz, odjeżdżający z rynku w Koszalinie o godzinie 1 w południe, z Mielna zaś o 7 wieczorem.

Nowo wybudowany w latach 1856-58 odcinek szosy z Mścic do Mielna, przedłużony w latach 80-tych do Unieścia spowodował pewne ożywienie ruchu wczasowo-turystycznego na tym odcinku wybrzeża.

Przełomowe znaczenie dla rozwoju Mielna jako kąpieliska miało otwarcie w roku 1903 linii kolejowej. Zapewniała ona szybkie i systematyczne połączenie z Mielnem. Według przybliżonych danych tylko w lipcu 1911 roku przewieziono z Koszalina do Mielna kilkanaście tysięcy osób w ramach popołudniowych i niedzielnych wycieczek. W tymże samym roku liczba stałych gości kąpielowych w Mielnie i Unieściu wynosiła 2 480 osób, a liczba stałych mieszkańców około 1000.

W pierwszych dniach lipca 1913 roku w miejsce zlikwidowanego połączenia kolejowego oddano do użytku kolejkę elektryczną, tzw. koszalińską kolejkę plażową, której trasę przedłużono w roku następnym do Unieścia. Ostatecznie z dniem 1 października 1938 roku powrócono do trakcji parowej, pozostawiając połączenie tramwajowe na trasie między Mielnem a Unieściem, które czynne było do roku 1945.