Roger Sławski - poznański architekt na miarę każdych czasów i zadań

Zasadniczo mało wiemy na temat gwiazdy poznańskiej architektury od strony prywatnej. Wszystkie opracowania skupiają się raczej na dokonaniach niż życiu prywatnym. Ba. Nawet sam Sławski jeszcze za życia tych braków nie uzupełnił. Nieco światła na tę nietuzinkową postać rzuca Gabriela Klause w swoistej biografii mistrza, ale i ona jest w niektórych momentach bezradna.

Sławski urodził się w marcu 1871 roku jako drugie dziecko rodziców Stanisława Sławskiego i Konstancji z Ziołeckich. Rodzina była zasłużona dla polskości, utrzymywała towarzyskie kontakty z możnymi ówczesnego zaboru pruskiego. Choćby z Edwardem Raczyńskim, który został ojcem chrzestnym jednego z sześciorga dzieci Sławskich. Ojciec Rogera w roku jego urodzenia pracował w sądzie w Szamotułach, a kilka lat później z żoną (z wykształcenia nauczycielką) przeniósł się do Poznania i został sędzią sądu ziemiańskiego. Jako jedenastolatek młody Roger trafił do Gimnazjum Marii Magdaleny, polskiej szkoły która zapewniała wówczas najwyższy poziom nauczania. Rodzinie musiało się dobrze powodzić, skoro w 1890 roku ojciec rodu stał się właścicielem kamienicy przy Zamkowej 5.

Roger po egzaminie maturalnym trafił do szkoły politechnicznej w Charlottenburgu, a potem do Karlsruhe. Szkoły zakończył z sukcesem, bo za taki niewątpliwie należy uznać srebrny medal Ministra Robót Publicznych. Sławskiemu w pierwszych latach dorosłego życia z pewnością pomogła współpraca z wybitnym niemieckim architektem Carlem Schaferem, który najpierw był jego nauczycielem, a później zatrudnił go w swoim biurze. To u niego Roger Sławski podejmował pierwsze dorosłe prace, jak choćby kierowanie pracami budowlanymi przy kościele w Marburgu, zaprojektowanym przez jego mentora. W jego dorobku szybko pojawiły się tak poważne inwestycje jak praca przy odbudowie zamku w Heidelbergu, przy projektowaniu ratusza w Lipsku czy domu zdrojowego w Wiesbaden. W 1898 roku wziął też udział w konkursie na rozbudowę hotelu Bazar w Poznaniu i konkurs ten wygrał. Jego osiągnięcia zostały szybko zauważone i równie szybko awansował trafiając do Ministerstwa Robót Publicznych.

W 1901 roku poślubił Zofię Arendt, z którą miał później dwójkę dzieci. Dużo podróżował i podpatrywał. Zwiedził Włochy, Belgię i Holandię. W 1904 roku dojrzał do zmiany. Jako uznany już architekt chciał wrócić w rodzinne strony i zacząć swoją przygodę z Wielkopolską.

Niewątpliwie praca przy przebudowie i rozbudowie hotelu Bazar w Poznaniu bardzo mu pomogły. Neobarokowe skrzydło bazaru zdecydowanie wyróżniało się na tle pruskich budowli przy obecnym placu Wolności i podkreślało prestiż instytucji zasłużonej dla polskości. Sławski nawiązał liczne kontakty z polskim ziemiaństwem, czego efektem było podejmowanie się kolejnych prac przy projektowaniu dworów, pałaców, kościołów, a nawet zamków. Ich lista jest bardzo długa i tylko jedna pozycja dotyczy nieukończonej nigdy siedziby Czartoryskich w Sielcu Starym. Roger Sławski zaprojektował potężny zamek, którego budowę rozpoczęto w 1911 roku, a przerwano wraz z wybuchem I wojny światowej i... nigdy nie ukończono. Dziś ruiny są jedną z największych atrakcji powiatu rawickiego.

W Poznaniu do dziś możemy podziwiać z tego okresu takie dzieła jak siedziba Towarzystwa Przyjaciół Nauk czy narożnikowa kamienica między ulicą 3 Maja a placem Wolności. Niestety, nie istnieje już kamienica Czepczyńskiech przy Starym Rynku, nie zrealizowano też budynku sąsiedniej kamienicy Pfitznera. Zamiast tego mamy galerię BWA. Niewiele także zostało z dawnego pięknego Hotelu Francuskiego (narożnik Alej Marcinkowskiego i Podgórnej).

Dla II RP w byłej dzielnicy pruskiej Sławski był wybawieniem. Prezydent Cyryl Ratajski często prosił go o radę i wspierał się autorytetem Sławskiego. Architekt pracował jako naczelnik Wydziału Budownictwa Naziemnego w Urzędzie Wojewódzkim. Mimo że w 1927 roku przeszedł na emeryturę, to ponownie stanął w szranki w czasie Pewuki. Został jej naczelnym architektem, a wystawa okazała się jednym z największych sukcesów miasta w dziejach. Do dziś po Sławskim zostało wiele budynków targowych. Po Pewuce mógł sobie pozwolić na podróże po Francji, Austrii, Czechach czy ponownie odwiedzić Włochy.

W 1940 roku został wyrzucony przez Niemców z rodzinnej kamienicy. Zamieszkał przy ulicy Jackowskiego i podjął pracę w biurze E. Lenza - niemieckiego budowniczego, który zatrudniał wyłącznie Polaków.

Po II wojnie światowej władza znów upomniała się o Sławskiego. Podjął pracę jako kierownik zespołu Poznańskiej Dyrekcji Odbudowy. Największym jego dokonaniem z tego okresu była praca przy odbudowie poznańskiego ratusza. Niestety, z tego okresu pochodzą też projekty nigdy nie zrealizowanej odbudowy Wagi, rozbudowanego o dwa skrzydła Odwachu czy tzw. bloku śródrynkowego zakładającego wprowadzenie elementów zielonych do architektury Starówki. Być może na szczęście nie zrealizowano też projektu przebudowy zamku cesarskiego, który według Sławskiego miał mieć zniesioną wieżę, którą zastąpiłby spadzisty dach.

Mimo sędziwego wieku z doświadczenia Sławskiego korzystały wciąż Międzynarodowe Targi Poznańskie, Pracownia Konserwacji Zabytków czy Miastoprojekt. Wielokrotnie nagradzany i odznaczany architekt zmarł 11 października 1963 roku i został pochowany na cmentarzu junikowskim w Poznaniu.

Krzysztof Smura