Warszawa, miasto, które przeżyło własną śmierć

W „Jestem legendą” Will Smith poluje ze strzelbą w pozarastanych ruinach Nowego Jorku na leśną zwierzynę. Serial „The Walking Dead” zaczyna się scenami w spalonej Atlancie, a w kolejnych sezonach oglądamy w nim całe spustoszone amerykańskie stany, rzeczywistość po totalnej katastrofie, która zniszczyła cały znany dotąd świat. Akcja „28 dni później” toczy się w całkowicie wymarłym Londynie. To hipnotyzujące obrazy. Jest coś niepokojąco fascynującego w widoku obróconych w perzynę z pomocą wyrafinowanej grafiki komputerowej metropolii, w śledzeniu zmagań samotnych jednostek walczących o przetrwanie w klatkach schodowych i piwnicach zrujnowanych drapaczy chmur.

Też znam taki obraz. Z czarno-białych zdjęć. Wielkie miasto, stolica sporego kraju, której centrum zostało całkowicie zrównane z ziemią, a otaczające je dzielnice zamieniły się w las wypalonych kikutów ścian kamienic. Lodowate zimno penetrujące każdy zakątek. Żywność i woda cenne jak życie. Całkowicie martwe kwartały ulic. Tak właśnie dokładnie 72 lata temu wyglądała Warszawa. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego aż do tzw. wyzwolenia, od 3 października do 17 stycznia, przez prawie cztery miesiące Warszawa była wymarłą, na poły zamarzniętą pustynią.

Ocalali żołnierze Powstania opuścili miasto zwartymi kolumnami, maszerując do obozów niemieckich. Ludność cywilną, która zdołała przetrwać i wytrwać w oblężonym mieście, jakieś pół miliona ludzi, Niemcy popędzili do obozu w Pruszkowie, a następnie rozesłali po wciąż pozostających pod ich kontrolą częściach Polski. W ruinach milionowego miasta pozostało wtedy nie więcej niż tysiąc skrajnie zdeterminowanych warszawiaków.

Po wojnie nazwano ich, za Władysławem Szpilmanem, który także ukrywał się w popowstaniowej Warszawie, Robinsonami. Szpilman, który przecież przeżył wszystko to na własnej skórze, musiał sięgnąć po odwołanie do postaci z powieści Daniela Defoe, by właściwie nazwać swoje i sobie podobnych doświadczenie.

Szpilman ukrywał się po strychach i piwnicach. Był pewien, że został w Warszawie całkowicie sam, on jeden i nikt inny. Ale nie była to do końca prawda. Chaim Icel Goldstein i sześciu innych Żydów przetrwało w piwnicznym schronie połączonym z kanałem 10 metrowym tunelem pod ruinami kamienicy przy Franciszkańskiej. Dwaj inni warszawiacy ukrywali się w piecu odlewniczym w ruinach fabryki Plewkiewicza, siedzieli w kotłach o wysokości nieco ponad metra. Jeszcze dwaj inni przetrwali pod stropem wieży kościoła przy Senatorskiej. Filtrowali wodę z kanałów, walczyli ze szczurami o resztki kaszy, a o samych siebie z robactwem i lodowatym zimnem.

Ale przecież to nie koniec niebezpieczeństw. W spustoszonej Warszawie grasowały też całkowicie realne wojenne zombie. To niemieccy, najczęściej skrajnie zdemoralizowani żołnierze, z różnych przygodnych oddziałów, których używano do plądrowania, burzenia i miejscowego umacniania pozostałości Warszawy. Oni mieli własne określenie na ukrywających się Robinsonów - nazywali ich szczurami, mordowali bestialsko i bez cienia litości.

Te cztery postapokaliptyczne warszawskie miesiące nadal czekają na swój film. I na naszą świadomą pamięć.

Witold Głowacki
I zastępca redaktora naczelnego "Naszej Historii"

"Tajemnice Państwa Podziemnego" to dokumentalny serial historyczny wyprodukowany przez Polska Press Grupę we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego. Patronem medialnym jest miesięcznik "Nasza Historia".

**

.** Żołnierze Powstania Warszawskiego w labiryncie podziemnego miasta. Odległość jednego kilometra przebywano tam nawet przez pięć godzin, po pas w fekaliach. Rekonstruujemy koszmarny świat warszawskich kanałów, badamy techniki, których używali powstańcy, by przetrwać pod ziemią.

**

**. Tylko co dziesiąty powstaniec ruszał w godzinie "W" do walki mając w ręku pistolet lub karabin. Jak powstańcy zdobywali i konstruowali uzbrojenie w płonącym oblężonym mieście? Sprawdzamy jak działały Błyskawice, Piaty, powstańcze katapulty, granatniki i miotacze płomieni.

**

**. Wielu z nich nadal nie odnaleziono, niektóre zostały otwarte dopiero w ostatnich latach. W niejednej warszawskiej kamienicy do dziś pod podłogami lub parapetami wciąż kryją się prawdziwe historyczne skarby. Jak ich szukać? Co może znajdować się w konspiracyjnych skrytkach? Po obejrzeniu tego odcinka będą to Państwo wiedzieć.

**

**. Zbrodniczy plan nazistów zakładał, że w miejscu milionowej Warszawy powstanie stutysięczne niemieckie miasto. Już w pierwszych miesiącach okupacji stworzono tam dwie dzielnice tylko dla Niemców. Jak żyli ich specyficzni mieszkańcy? Czego dowiadujemy się z albumów ze zdjęciami i wspomnień niemieckich żołnierzy, urzędników i zbrodniarzy?

[

](http://www.naszahistoria.pl/w/tajemnice-panstwa-podziemnego "<centre><img src="https://d-pt.ppstatic.pl/k/r/1/ba/2e/579aff63ddf82_o.jpg"</centre>")