Wieża Eiffla powstała 134 lata temu. Oto niezwykłe ciekawostki o obiekcie, który stał się symbolem całej Francji

Niezależnie od tego, czy ktoś gości w Paryżu po raz pierwszy, czy dziesiąty, stolica Francji nigdy nie zawodzi. To magiczne miasto zawsze stawiało wyzwania i inspirowało wielu znakomitych artystów.

Kraj o trzech kolorach na fladze kojarzony jest z elegancką modą, najlepszymi winami, sztuką i kulturą. Ale należy przyznać, że ciężko jest wyobrazić sobie wycieczkę do Paryża bez wjazdu na wieżę Eiffla. Z tego powodu nie ma nic dziwnego w tym, że obiekt ten przyciąga siedem milionów odwiedzających rocznie. Ale w modnym Paryżu nawet wieża Eiffla musi nadążać za modowymi trendami; z tego powodu przez dziesięciolecia „Żelazna Dama” delikatnie zmieniała swój oblicze, stosując paletę kolorów. Lecz to tylko jedna z niezwykłych ciekawostek.

Na samym początku warto dowiedzieć się, w jakich okolicznościach powstała koncepcja powstania tego niezwykłego obiektu, który razem ze Statuą Wolności w Nowym Jorku i Murem Chińskim u boku stanowi najpopularniejszą budowlę na świecie.

Dla uczczenia setnej rocznicy rozpoczęcia Rewolucji Francuskiej, która przypadała w 1889 roku, rząd francuski zaplanował międzynarodową wystawę i ogłosił konkurs na projekt pomnika mającego stanąć na Polach Marsowych (Champ-de-Mars) w centrum Paryża. W roku 1886, spośród ponad 100 zgłoszonych prac, wybrano projekt wieży, której faktycznymi pomysłodawcami byli Maurice Koechlin i Émile Nouguier, dwaj inżynierowie zatrudnieni w biurze Gustave’a Eiffela. Na początku czerwca 1884 projektanci mieli już gotowy pierwszy projekt wieży ze wstępnie wyliczoną konstrukcją.

Eiffel projektu początkowo nie zaakceptował

Co ciekawe, Eiffel nie zaaprobował pierwotnego projektu. Z tego powodu Koechlin i Nouguier, pomysłodawcy koncepcji, zaangażowali słynnego architekta Stéphen'a Sauvestre'a, który ciężką, surową techniczną konstrukcję dostosował do panujących aktualnie gustów i trendów. Ostatecznie 18 września 1884 r. Eiffel, Koechlin i Nouguier zarejestrowali projekt pod numerem patentowym 164364. Zaangażowany w pracę architekt Sauvestre oraz Eiffel zawarli umowę o wypłacie honorarium w wysokości 3% wartości wieży.

Projekt ujrzał światło dzienne

Finalny projekt zaprezentowano publicznie. Z dniem 12 grudnia Eiffel odkupił prawa autorskie od Koechlina i Nouguiera za 2% wartości wieży dla każdego. Od 1887 roku budową kierował Maurice Koechlin.

Prace przygotowujące teren pod budowę rozpoczęto w 1886 r. Wybudowano cztery masywne, kamienne fundamenty o powierzchni ponad 650 m kw. każdy i sięgające 14 m pod ziemię po stronie Pola Marsowego, oraz 8 m z drugiej strony. Prace nad fundamentami zakończyły się 30 czerwca 1887. Rok później cztery słupy połączono w platformę. Metalowe elementy produkowano w fabryce Eiffela w Levallois-Perret, miejscowości znajdującej się niedaleko Paryża. Po przetransportowaniu ich na plac budowy były one łączone według projektu. Prace trwały po 10 godzin dziennie. 31 marca 1889 Eiffel wywiesił na ukończonej wieży francuską flagę. Budowla, oprócz upamiętnienia setnej rocznicy wybuchu rewolucji francuskiej, miała być symbolem nowoczesności i postępu naukowo-technicznego. Wieżę Eiffla budowano przez dwa lata, dwa miesiące i pięć dni.

W zależności od temperatury wysokość konstrukcji zmienia się nawet o 18 cm. Na przestrzeni lat na wysokość miała też wpływ zamocowana na szczycie antena:

• Wysokość do szczytu masztu flagowego w 1889 wynosiła 312,27 m.
• w 1957 z zamocowaną anteną: 320,75 m.
• w 2000 z zamocowaną anteną: 324,00 m.
• w 2020 z zamocowaną anteną: 330,00 m.

Na wysokościach 57,63 m, 115,73 m i 276,13 m znajdują się tarasy widokowe. Zajmują obszar o powierzchni 125 m², a więc pole o powierzchni równej 1,5625ha. Na sam szczyt wieży prowadzi 1665 stopni. Widok ze wspomnianych trzech platform widokowych to jedna z największych atrakcji konstrukcji.

Do 1930 roku wieża Eiffla była najwyższą budowlą świata, gdy w Nowym Jorku zakończono budowę Chrysler Building o wysokości 318,9 m. Wieża powstała w wyjątkowy sposób do dziś jest zapisana w Księdze Rekordów Guinnessa jako najwyższa żelazna konstrukcja na świecie.

Cała konstrukcja wieży złożona jest z 18 038 metalowych części i około 2,5 mln nitów. Całkowita jej masa, razem z betonowymi filarami, wynosi około 10 000 ton. Nacisk wieży na podłoże jest równy 4,5 tony/m². Gustave Eiffel wykonał wiele obliczeń dotyczących odporności konstrukcji na działanie wiatru. Największą amplitudę kołysania pod wpływem wiatru zarejestrowano w 1999 roku, wyniosła wtedy 9 cm. W latach 1980–1985 przeprowadzono renowację, w wyniku której budowla „schudła” o 34 tony.

W tym samym okresie na wieży zamocowano nowe oświetlenie składające się z 352 reflektorów (każdy po 1000 W) pięknie rozświetlających budowlę nocną porą (w 2004 lampy po raz kolejny wymieniono, tym razem zastosowano nowocześniejsze i bardziej oszczędne: po 400 i 600 W).

Zdarza się, że wieża jest przyozdabiana małymi lampkami lub podświetlana we francuskie barwy państwowe. W roku 2000 na samym zwieńczeniu wieży zamocowano na stałe dwa reflektory, które każdej nocy kręcą się niczym latarnia morska, dzięki czemu punkt staje się widoczny z odległości 80 km. Aby zapobiec korozji, co siedem lat wieża jest malowana, na co przeznacza się 50–60 ton farby.

Jeżeli chodzi o wspomniane tarasy widokowe, na pierwszy i drugi dostać się można schodami i windami, natomiast na trzeci poziom już tylko windą.

Pomysł na powstanie wieży spotkał się nie tylko z aprobatą zwolenników projektu. Istniało również zagorzałe grono potępiające inicjatywę. Został utworzony tzw. „Komitet trzystu” (nazwa była nawiązaniem do wysokości wieży) którego przewodniczącym był architekt Charles Garnier. Zrzeszył on przeciwników budowy, dzięki czemu 300 wybitnych paryskich artystów i intelektualistów podpisało manifest, który ukazał się w gazecie "Le Temps" w walentynki 1887 roku:

My, pisarze, malarze, rzeźbiarze, architekci, namiętni miłośnicy dotychczas nienaruszonego piękna Paryża, niniejszym protestujemy z całych sił, z całym naszym oburzeniem, w imię nierozpoznanego smaku francuskiego, w imię francuskiej sztuki i historii pod groźbą budowy w samym sercu naszej stolicy bezużytecznej i monstrualnej Wieży Eiffla – brzmiało przesłanie.

Jeden z intelektualistów powiedział nawet, że „gigantyczny czarny komin fabryczny” był tak znienawidzony, że „nawet nastawiona na komercję Ameryka go nie chce”.

Protest podpisały m.in. tak znane osobistości jak malarze Léon Bonnat, William Bouguerau i Ernest Meissonnier, poeci François Coppée, Leconte de Lisle i Sully Prudhomme, pisarze Aleksandr Dumas, Guy de Maupassant, Edouard Pailleron i Victorien Sardou, kompozytor Charles Gounod czy rzeźbiarz Eugène Guillaume. Nie przeszkodziło to jednak w dalszym, planowym prowadzeniu prac budowlanych.

Niemal doszło do tego, że Wieża Eiffla stałaby się tylko wspomnieniem, które można by zobaczyć jedynie na starych fotografiach. Została bowiem zbudowana specjalnie na potrzeby Wystawy Światowej i miała zostać rozebrana po jej zakończeniu.

Ponieważ Eiffel pokrył 80 procent kosztów jeśli chodzi o budowę wieży, pozwolono mu, aby konstrukcja stała przez 20 lat, aby odzyskać swoją inwestycję, zanim przejdzie w ręce paryskiego rządu, który planował rozebrać ją na złom. Szukając sposobu na udowodnienie strategicznej użyteczności konstrukcji w celu jej ocalenia, Eiffel wzniósł antenę na szczycie wieży i sfinansował eksperymenty z telegrafią bezprzewodową, które rozpoczęły się w 1898 r. Wartość wieży polegająca na możliwości wysyłania i odbierania wiadomości bezprzewodowych spowodowały, że miasto odnowiło koncesję Eiffla, gdy ta wygasła w 1909 roku. Dziś ponad 100 anten na belce wieży nadaje radio i telewizję na cały świat.

Eiffel kazał wyryć nazwiska 72 naukowców, inżynierów i przemysłowców z kraju pod pierwszym balkonem wieży Eiffla we wszystkich czterech jej częściach i zainstalował na szczycie wieży laboratorium aerodynamiczne, które było używane przez niego i francuskich naukowców do studiowania astronomii, meteorologii, aerodynamiki i fizjologii. Przeprowadzano tam też eksperymenty i testy. W 1909 roku Eiffel zainstalował u podstawy wieży tunel aerodynamiczny, w którym przeprowadzono tysiące testów, w tym na samolotach Braci Wright i samochodach Porsche.

Gustave Eiffel w projekcie wieży noszącej jego nazwisko przewidział dla siebie na samym jej szczycie prywatny apartament, który jest teraz dostępny do zwiedzania. Jego wnętrze wypełnione jest pięknymi, drewnianymi meblami, obrazami olejnymi, znajduje się tam także radio, a nawet fortepian. Gdy ludzie dowiedzieli się, że w żelaznej budowli znajduje się mieszkanie, wielu paryskich dostojników popadło w zazdrość. Eiffel dostał wiele propozycji odsprzedania przytulnego lokum znajdującego się 300 m nad Paryżem, jednak nie zgodził się na żadną z nich. Zamiast tego chętnie przyjmował tam gości. A zazwyczaj byli to ludzie sławni i zasłużeni dla świata nauki – gościł tam chociażby Thomas Edison, który sprezentował konstruktorowi jeden z pierwszych wyprodukowanych przez siebie fonografów. Szczyt wieży Eiffla stał się więc często odwiedzanym miejscem przez znane osobistości.

Podczas I wojny światowej francuskie wojsko używało bezprzewodowej stacji wieży do przechwytywania wiadomości wroga z Berlina. W 1914 roku Francuzi byli w stanie zorganizować kontratak podczas bitwy nad Marną po tym, jak potajemnie dowiedzieli się, że armia niemiecka wstrzymuje natarcie. Trzy lata później stacja na szczycie Wieży Eiffla przechwyciła zakodowaną wiadomość między Niemcami a Hiszpanią, która zawierała szczegółowe informacje na temat „operacji H-21”. Opierając się częściowo na tej wiadomości, Francuzi aresztowali, skazali i stracili legendarną Matę Hari za szpiegostwo na rzecz Niemiec.

Kiedy w latach 1925-1936 w Paryżu zapadał zmierzch, ćwierć miliona kolorowych żarówek przymocowanych z trzech stron wieży oświetliło pionowe litery francuskiej firmy samochodowej Citroën. Reklama świeciła tak jasno, że była widoczna z odległości prawie 30 kilometrów, a Charles Lindbergh użył jej jako latarni morskiej, kiedy wylądował w Paryżu podczas swojego samotnego lotu transatlantyckiego w 1927 roku.

Gustave Eiffel z wykształcenia był inżynierem. Założył i rozwinął firmę specjalizującą się w konstrukcjach metalowych, której wieża Eiffla była swego rodzaju ukoronowaniem. Ostatnie trzydzieści lat swojego życia poświęcił badaniom eksperymentalnym. Urodził się w 1832 r. w Dijon, w 1855 r. ukończył Ecole Centrale des Arts et Manufactures, w tym samym roku, w którym w Paryżu odbyły się pierwsze Targi Światowe. Kilka lat spędził w południowo-zachodniej Francji, gdzie nadzorował prace przy wielkim moście kolejowym w Bordeaux, by następnie w 1864 roku rozpocząć własną działalność otwierając firmę specjalizującą się w konstrukcjach metalowych.

Z jego wybitnej kariery konstruktorskiej, oprócz wieży Eiffla, najbardziej znane są:

• most Maria Pia nad rzeką Duero w Porto (Portugalia),
• wiadukt Garabit nad rzeką Truyère w Masywie Centralnym (Francja),
• konstrukcja wewnętrznego szkieletu Statuy Wolności w Nowym Jorku (Stany Zjednoczone),
• hala Dworca Nyugati w Budapeszcie (Węgry),
• Casa de Fierro w Iquitos (Peru),
• żelazny pałac (El Palacio de Hierro) w Orizabie (Meksyk),
• struktura metalowa rotundy la Ruche w Paryżu, gdzie swoje pracownie mieli Modigliani, Soutine i Chagall,
• Żelazny Pałac w Luandzie (Angola).
• Most kolejowy nad rzeką Prut (granica rumuńsko-mołdawska)
• Pont de les Peixateries Velles nazywany mostem Eiffla nad rzeką Onyar w Gironie (Hiszpania)

Kara za wspinaczkę na Mont Blanc?

dś