Ikona chińskiej "nowej" kultury

Mao Zedong, przywódca komunistyczny przeprowadził w latach 1958-1962 kampanie gospodarczą zwaną "wielkim skokiem". Zakładała ona przemianę Chin z kraju zacofanego gospodarczo w przemysłową potęgę. Nie odniosła jednak ona sukcesu.

Zakończyła się klęską głodu i ruiną gospodarki. To spowodowało odsunięcie Mao Zedonga z polityki. Władza przeszła w ręce osób skupionych wokół Liu Shaoqi, przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej.

Mao Zedong był zaskoczony szybkim rozwojem kraju i obawiał się, że polityczni konkurenci całkowicie odsuną go od władzy. Postanowił więc wrócić do polityki.

We wrześniu 1962 roku zainicjował Ruch Kształcenia Socjalistycznego, który propagował zmilitaryzowanie brygady rolniczej w Shanxi. Popularyzował on nowe wzorce, których ideałem miał być Lei Fenga, żołnierz wierny Przewodniczącemu Chińskiej Republiki Ludowej. Dwa lata później Mao Zedong wydał zbiór pism, który miał się stać wytycznymi postępowania całego narodu.

Kampania Mao Zedonga była oparta o działalność kulturalną jego żony Jiang Qing. Chciała ona zrewolucjonizować kulturę zaczynając od tradycyjnej opery pekińskiej. Symbolicznym początkiem reform był artykuł Yao Wenyuana, podopiecznego Jiang Qing o sztuce Wu Hana - pisarza, który krytykował w nim swojego zwierzchnika Peng Zhena.

Rewolucja kulturalna rozpoczęła się od posiedzenia Biura Politycznego Komunistycznej Partii Chin 16 maja 1966 roku. Utworzono Grupę do spraw Rewolucji Kulturalnej. Działali w niej Jiang Qing, Chen Boda, Kang Sheng, Yao Wenyuan i Zhang Chunqiao. Grupa polegała Mao Zedongowi. Miała walczyć z antysocjalistycznymi działaczami. Już dwa dni po jej założeniu Peng Zhen został pozbawiony stanowiska.

Działania Mao Zedonga zdobyły uznanie na chińskich uczelniach. Pojawiały się na nich gazetki z rewolucyjnymi sloganami. Największe poparcie partia uzyskała na Uniwersytecie Qinghua. Tam, po raz pierwszy założono czerwone opaski z napisem "Czerwona Gwardia". Od tej pory studenci i robotnicy zaczęli organizować oddziały czerwonogwardzistów. Chciały one przejąć władze w wojsku, partii i na uczelniach. Były ślepo oddane Zedongowi.

Ówczesny rząd próbował uspokoić bunty na uczelniach, jednak niewiele to dało. Pojawiły się gazety, które wprost nawoływały do usunięcia starych działaczy politycznych.

W dniach 1-12 sierpnia 1966 roku odbyło się specjalne spotkanie partii, które usunęło ze stanowiska wiceprzewodniczącego Liu Shaoqi, a na jego miejsce powołało Lin Biao. Zgromadzenie przyjęło także program rewolucji kulturalnej, który zakładał m.in. tworzenie komun ludowych na wsi. Kiedy kilkanaście dni później w Pekinie na placu Tian'anmen zorganizowano wiec Mao Zedong i jego współpracownika Lin Biao, spotkali się z wielkim poparciem. Nowy wiceprzewodniczący zachęcił czerwonogwardzistów do zwalczania starych idei, kultury i zwyczajów.

W kraju zapanował chaos. Popierający Mao Zedonga rozprowadzali ulotki z listami kontrewolucjonistów. Zajmowali się oni także odgrywaniem propagandowych sztuk oraz kampaniami wobec opozycji. W ramach tzw. walki z "czterema starymi rzeczami" (stare idee, stara kultura, stare zwyczaje, stare nawyki) niszczono zabytki sztuki, architektury, muzea, antyki, prywatne kolekcje i księgozbiory.

Zabroniono śpiewania piosenek dzieciom, puszczania latawców, urządzania przyjęć weselnych i styp, a kobietom obcinano długie włosy. Czerwonogwardziści zniszczyli także mury miejskie Pekinu. Kultura chińska zamarła. Ukazywały się tylko dzieła Stalina i Envera Hodży (lider ruchu oporu). Zniszczono operę chińską, a w latach 1967-1972 nie nakręcono żadnego filmu dokumentalnego.

Kiedy Lin Biao złożył samokrytykę został schwytany przez Czerwoną Gwardię i uwięziony. Po latach okazało się, że zmarł w więzieniu w Kaifengu, ponieważ został pozbawiony opieki medycznej.

W Chinach nastąpiło zamrożenie stosunków politycznych z zagranicą. Odwołano wszystkich ambasadorów, dyplomaci byli atakowani, a czerwonogwardziści podpalili ambasadę brytyjską.

W 1967 roku armia chińska otrzymała rozkaz wpierania lewicy. Gwardia przejęła kontrolę w strukturach samorządowych. Usuwano lokalnych polityków. Nowe komitety były tworzone przez członków Czerwonej Gwardii. Każdy opór był szybko tłumiony.

Wydarzeniem zwrotnym w rewolucji była akcja w Wuhanie, gdzie przybyli dowódcy wojsk sprzymierzeni z oddziałem Czerwonej Gwardii i delegaci. Zostali oni pobici i aresztowani, uwolniono ich dopiero następnego dnia. Mao Zedong nakazał przywrócenie porządku w kraju. Kampusy Czerwonej Gwardii zostały rozbite, a żołnierzy zesłano na pracę na wsi.

W dniach 1-4 kwietnia 1966 roku odbył się kolejny zjazd KPCh. Przyjęto na nim statut, który uczynił Lin Biao następcą Mao Zedonga. Przynależność do Partii uzależniono od pochodzenia klasowego. Rewolucja kulturalna została wygaszona.

9 września 1976 roku zmarł Mao Zedong. Zgodnie z jego ostatnią wolą władze objął Hua Guofenga (sekretarz partyjny KPCh). W nocy z 5 na 6 października zostali pojmani najbliżsi współpracownicy Zedonga oraz jego żona. Datę tą uważa się za koniec rewolucji kulturalnej.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.