Po powrocie z Londynu w 1898 roku, Piłsudski skupił się na pracy wydawniczej. Wydał m.in. wykradzioną przez PPS tajną broszurę autorstwa warszawskiego generała-gubernatora, Aleksandra Imeretyńskiego, którą sam przetłumaczył i dodał do niej komentarze. Był to znaczny sukces, zważywszy, że memoriał zawierał opis metod wykorzystywanych przez służby rosyjskie. Ta akcja PPS była jednym z głównych powodów odwołania Imeretyńskiego przez cara.
Sukcesy polityczne, przyszły Marszałek łączył z osiągnięciami w życiu prywatnym. W 1899 roku Piłsudski ożenił się z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową, działaczką PPS, nazywaną przez członków partii Piękną Panią. Juszkiewiczowa należała do Kościoła ewangelicko-augsburskiego, toteż w celu zawarcia małżeństwa Piłsudski zmienił wyznanie. Przeszedł na luteranizm, a ślub odbył się 15 lipca 1899 w kościele we wsi Paproć Duża. Małżonkowie przeprowadzili się do Łodzi, gdzie przy ul. Wschodniej 19 Piłsudski podający się za prawnika prowadził umieszczoną na I piętrze tajną drukarnię "Robotnika".
Niestety, małżeńska sielanka nie trwała długo. Na początku 1900 roku nasiliły się aresztowania i rewizje w domach osób podejrzewanych o działalność konspiracyjną. W nocy z 21 na 22 lutego 1900, po zdekonspirowaniu wydawnictwa, Piłsudski został ponownie aresztowany.
Wstępne śledztwo prowadzono w Łodzi, ale 17 kwietnia osadzono go w celi nr 39 X Pawilonu warszawskiej Cytadeli. Tam oczekiwał na proces, podczas którego oskarżono go nie tylko o kolportaż nielegalnej prasy i literatury, ale także o udział w zabójstwie dwóch szpicli.
Strach przed... mundurowymi
Po uwięzieniu w X Pawilonie Cytadeli postanowił symulować chorobę psychiczną, w czym pomagał mu Rafał Radziwiłłowicz. Jan Piłsudski 2 października wystąpił do naczelnika Warszawskiego Gubernialnego Zarządu Żandarmerii o zbadanie brata przez doktora Sabasznikowa.
Opinię o zaburzeniach psychicznych, objawiających się m.in. wstrętem do osób odzianych w mundury, wystawił mu dyrektor warszawskiego szpitala dla obłąkanych Iwan Sabasznikow, którego Piłsudski oczarował długą rozmową o pięknie Syberii (dyrektor był z pochodzenia Buriatem).
Sabasznikow rozpoznał u Józefa Piłsudskiego obłąkanie omamowe (paranoia hallucinatoria). Badanie odbyło się 24 października. Lekarz zdecydował o skierowaniu Piłsudskiego na obserwację szpitalną w Szpitalu Świętego Mikołaja w Petersburgu.
Tam, korzystając z pomocy polskiego lekarza (działacza PPS) Władysława Mazurkiewicza - udało mu się zbiec 14 maja 1901 w ucieczce zorganizowanej przez Aleksandra Sulkiewicza. Zapewniło mu to uznanie towarzyszy z PPS. W 1902 został wybrany do rozszerzonego składu CKR.
Po krótkim ponownym pobycie w Londynie Piłsudski powrócił do kraju i zastał struktury partyjne słabe, a kasę pustą. W krótkim czasie rozpoczął zdecydowane działania, mające na celu naprawę sytuacji i zradykalizowanie działań organizacji. Od 1902 rozpoczęto wydawanie nowego czasopisma pod tytułem "Walka".
Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0
