Po podpisaniu rozejmu w Tylży i po klęsce wojsk francuskich pod Moskwą, w zwaśnionych do tej pory państwach europejskich zapanował względny spokój. W państwie pruskim zastanawiano się nad likwidacją kosztownych w utrzymaniu twierdz.
W 1866 roku zapadła decyzja o likwidacji Festung Cosel (Twierdzy kozielskiej), w której na ponad 700-hektarowym terenie stacjonowało wówczas 6 tysięcy żołnierzy, dowodzonych przez komendanta Georga von Zimmermanna. Jak opisuje Josef Groger z książce „Die wirtchaftliche Entwicklung der Stadt Cosel nach Beendigung der Festungszeit 1873-1945” warownia kozielska zamieniona została na duży obóz jeniecki. Od 1770 roku internowano w niej 2650 żołnierzy duńskich oraz 5 tys. Francuzów.
Ostateczny los twierdzy przypieczętowała inspekcja generalnego inspektora twierdz pruskich gen. Georga von Kameke. Jesienią 1872 roku Koźle zostało zdemilitaryzowane. Z warowni wywiezione zostały ciężkie działa, proch i amunicja. Koźle przeszło pod zarząd cywilnej rejencji opolskiej. Od 1880 roku administrowanie nad miastem objął samorząd lokalny składający się z burmistrza i 16 rajców zwanych Ratsmanami. Miasto podzielono na pięć okręgów. Utworzono po dwa okręgi klasztorne i odrzańskie oraz jeden okręg podmiejski. W mieście ustanowiono dziewieć deputacji, którym podlegały sprawy: budowy dróg i ulic, ubogich, przeciwpożarowe, oświetlenia, szpitala, oświaty, sanitarne i finansowe. Głównym zadaniem władz miasta stało się odkupienie od państwa pruskiego terenu dawnej twierdzy. Po długich pertraktacjach udało się tego dokonać dopiero na wiosnę 1878 roku.
Po przejęciu ich przez miasto rozpoczęto likwidację wałów obronnych, rozbiórkę bram miejskich, kazamat i hangarów wojskowych. Po ich likwidacji ruszyło budownictwo mieszkaniowe. Przy Banhofstrasse (ob. ulicy Piastowskiej) zaczęto budować okazałe kamienice w stylu grynderskim. Przy tej ulicy uruchomiono także liczne zakłady usługowe i warsztaty. W mieście utworzono też kilka urzędów królewskich. Najważniejszymi były: starostwo, sąd i więzienie, urząd podatkowy, urząd poczty i telegrafu, urząd katastralny oraz fizykant, który był organem służby zdrowia. Swój samorząd miały też korporacje zawodowe zrzeszone w 21 cechach. Rozpoczęto rozbudowę infrastruktury miejskiej.
Z myślą o dostawie gazu dla potrzeb domowych mieszkańców i do zasilania 43 lamp ulicznych uruchomiono w 1868 roku przy Keinigestrasse ( obecnie Targowa) gazownię miejską, w której uzyskiwano gaz z przetwórstwa nafty. A na przełomie wieków zbudowano także wodociąg i łaźnię miejską. W rozwijający się mieście zadbano również o edukację dzieci. W miejsce szkół wyznaniowych utworzono szkołę elementarną. Również liczni rzemieślnicy dbający o kształcenie swoich pracowników uruchamiali sobotnio-niedzielne szkoły. Poprawiła się też kondycja zdrowotna mieszkańców dzięki wybudowaniu szpitala miejskiego, oraz opieka nad ubogimi dzięki utworzeniu hospicjów. Zadbano o budowanie dobrych kontaktów wśród mieszkańców miasta. Z inicjatywy społecznej tworzone zostały liczne stowarzyszenia i zespoły.
Do najprężniej działających należały m. in. Królewskie Bractwo Kurkowe, Stowarzyszenie Obywateli Wiernych Królowi, Fundusz Kasy Pogrzebowej cechu Rybackiego, Klub rowerowy, Towarzystwo upiększania miasta Towarzystwo gimnastyczne oraz Związek Pamięci o Bojownikach. Z inicjatywy tego ostatniego przy głównej ulicy miasta wzniesiono pomnik upamiętniający poległych 2157 żołnierzy i 72 oficerów z 62 górnośląskiego pułku piechoty. Odsłonił go w asyście weteranów walk kozielski burmistrz Gustaw Schwartzkopf.
