Enigma znaczy zagadka. Z jej szyfru korzystał cały świat, tajemnicę odkryli Polacy

Enigma została opracowana przez Scherbiusa, wyprodukowała ją wytwórnia Scherbius & Ritter. Prace nad urządzeniem tego typu trwały na długo przed wynalazkiem Scheribiusa. Prowadzili je m.in. Hugon Koch, Edward Hebern i Arvid Gerhard Damm.

Komercyjnie Enigma była używana od lat 20 XX wieku. Podczas II wojny światowej była wykorzystywana przez nazistów.

Enigma jest połączeniem systemów elektrycznego i mechanicznego. Część mechaniczna to klawiatura, zestaw bębenków i mechanizm obracający. Najważniejszym elementem są wirniki, które stanowią serce maszyny. Mają one kształt koła o średnicy około 10 cm, a są wykonane z twardej gumy lub bakelitu, tworzywa sztucznego.

Początkowo Enigma była wyposażona w trzy typy wirników. Później wprowadzono kolejne dwa. Na każdy wirnik zostały nałożone koła zębate, dzięki którym elementy się obracały. Było to możliwe także dzięki dwóm rodzajom walca.

Elementy mechaniczne służyły jako elementy obwodu elektrycznego. Po naciśnięciu odpowiedniego klawisza obwód zamykał się, a przepływający prąd powodował podświetlenie konkretnej litery. Wiadomość, która trafiała do Enigmy była zakodowana szyfrem polialfabetycznym, który zapewniał wysokie bezpieczeństwo informacji.

W 1930 roku do Enigmy wprowadzono łącznicę kablową, która pozwalała na jeszcze większy wzrost komplikacji szyfru. Zaszyfrowana informacja zostawała rozkodowana po przesłaniu jej tą samą drogą. To powodowało, że żadna litera przed zaszyfrowaniem nie mogła mieć tej samej wartości, co zaszyfrowana (A nie może po zaszyfrowaniu występować jako A).

Z czasem do maszyny wprowadzono także Schreibmax, czyli małą drukarkę. Zapisywała ona zestaw znaków na papierowej taśmie.

Engima swoje lata świetności miała podczas II wojny światowej.
(fot. Bob Lord / Wikimedia Commons [2])

23 lutego Artur Scherbius złożył wniosek o przyznanie patentu na Enigmę. Przedstawił swój projekt niemieckiej Kriegsmarine (marynarka wojenna III Rzeszy Niemieckiej) i Ministerstwu Spraw Zagranicznych, jednak żadna z instytucji nie była zainteresowana jego wynalazkiem.

Zdecydował o przekazaniu praw patentowych firmie Gewerkschaft Securitas. W licpu rozpoczęto produkcję "modelu A" Enigmy. Pierwsza maszyna szyfrująca została zaprezentowana na kongresie Powszechnego Związku Pocztowego w roku 1923. Model A był dość duży (65×45×35 cm) i ciężki (50kg).

Mimo wcześniejszego braku zainteresowania ze strony marynarki, Enigma do służby wojskowej została wprowadzona w Kriegsmarine w 1926 roku. Od połowy 1928 roku służyła także innym siłom zbrojnym Republiki Weimarskiej i III Rzeszy).

Popularność Enigmy dotarła do Szwajcarii, Włoch czy Hiszpanii, armie tych krajów wprowadziły ją do swojego osprzętowania Szacuję się, że powstało około 100 tys. tego typu maszyn.

W styczniu 1929 roku na Uniwersytecie Poznańskim zorganizowano kurs kryptologii, na który trafili Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Rok później w mieście utworzono filię Biura Szyfrów, w której zatrudniono uczestników kursu.

Po dwóch latach filia została zamknięta, a naukowcy przenieśli się do Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie od 1 września 1932 roku zaczęli pracować nad rozszyfrowaniem Enigmy. Po dwóch miesiącach im się to udało. Polacy zamówili kopię maszyny szyfrującej w Wytwórni Radiotechnicznej AVA i od tej pory mogli odczytywać niemiecką korespondencję.

Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski w swojej metodzie deszyfrowania wykorzystała teorie kombinatoryczne (cykli i transpozycji) oraz cyklometr i karty charakterystyk. W październiku 1938 roku Marian Rejewski opracował bombę kryptologiczną, która automatycznie łamała szyfr Enigmy. Dzięki pracy Polaków prawie cała korespondencja szyfrowana podczas wojny była odczytywana przez aliantów.

Enigma w użyciu.
(fot. Walther / Wikimedia Commons [3])

Enigma wyszła z użycia w latach 70-tych XX wieku. Te, które przetrwały wojnę trafiły do zbiorów muzealnych w Europie i Stanach zjednoczonych. W Polsce można je oglądać między innymi w: Muzeum Techniki, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Wojska w Białymstoku, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu oraz w izbie muzealnej Centralnego Ośrodka Szkolenia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Emowie.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

[1] Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Niemcy

[2]Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Niemcy

[3]Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Niemcy