![XVII-wieczny zamek w miejscowości Alkoven (obok Linzu) w Górnej Austrii. W czasie II wojny światowej, utworzono tam jeden z ośrodków eutanazji w III Rzeszy, zwany "Schloss Hartheim" (Zamek Hartheim). [2]](https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/c9/77/56699f6671692_o_medium.jpg)
Viktor Brack (ur. 9 listopada 1904, zm. 2 czerwca 1948) - zbrodniarz hitlerowski, zastępca szefa Kancelarii Hitlera, odpowiedzialny za przeprowadzenie akcji T4 oraz za plany masowej eksterminacji i sterylizacji europejskich Żydów. Był nazistowskim specjalistą od masowych morderstw. Brack stanął po wojnie przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym w tzw. procesie lekarzy (pierwszy z 12 procesów norymberskich). Wobec niepodważalnych dowodów zbrodni (dowodami były liczne dokumenty i listy oraz zeznania świadków) Viktor Brack za: przeprowadzenie akcji T4 i 14f13, za udział w eksterminacji europejskich Żydów, za dokonanie zbrodniczych eksperymentów na więźniach obozów koncentracyjnych związanych ze sterylizacją oraz za przynależność do SS jako organizacji przestępczej skazany został na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano 2 czerwca 1948 na dziedzińcu więzienia w Landsbergu.
(fot. Wikimedia Commons)
Akcją T4 nazywano program realizowany w III Rzeszy w latach 1939 - 1944 polegający - jak to określono eufemistycznie - na fizycznej "eliminacji życia niewartego życia", w tym m.in. osób chorych psychicznie. Aktion T4 była pierwszym masowym mordem ludności dokonywanym przez niemieckie państwo nazistowskie, podczas którego opracowano "technologię" grupowego zabijania, zastosowaną później w niemieckich obozach zagłady.
- Akcja ta była także nazywana "eutanazją" osób upośledzonych - stąd skrót E-Aktion, natomiast szerzej znany skrót T4 pochodzi od adresu biura tego przedsięwzięcia mieszczącego się w Berlinie przy Tiergartenstrasse 4 - mówi Dariusz Okoń, historyk z VI Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie.
Szacuje się, że w okresie szczytowym tego programu, tj. w latach 1940 - 1941, zabito w jego ramach 70 273 chorych i niepełnosprawnych, w tym także pensjonariuszy szpitali psychiatrycznych na terenach okupowanych.
Od kwietnia 1941 r. program ten rozszerzono o "akcję 14fl3" (niem.,Aktion 14fl3"), obejmującą chorych psychicznie i niepełnosprawnych nieniemieckich więźniów obozów koncentracyjnych, w ramach której wymordowano ok. 20 tys. osób.
Na zamku Hartheim działała doświadczalna komora gazowa. Zabijano tu także więźniów z obozu w Dachau. Podróż śmierci z Dachau do Hartheim trwała 4 godziny. Okna autobusu były zasłonięte. Informowano, że jest to transport z chorymi. Na placu zamkowym nastąpiło to, co znane jest z życia obozów koncentracyjnych. Więźniowie musieli zdjąć ubrania. Pod pretekstem, że mieli być fotografowani, prowadzono ich pod prysznice i tam ginęli zatruci gazem wypuszczanym z dyszy natrysków.
Prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie podjął na nowo umorzone w 2009 roku śledztwo dotyczące tych zbrodni. Chodzi o zamordowanie pacjentów ośrodka eutanazji, mieszczącego się w "Zamku Śmierci".
Od 2 kwietnia 1940 roku do połowy grudnia 1944 roku w komorze gazowej uśmiercono co najmniej 1143 obywateli polskich. Po poszukiwaniach w archiwach ujawniono nieznaną dotychczas listę osób zamordowanych w Hartheim w okresie od 5 maja 1944 r. do 29 grudnia 1944 roku.
- Do listy udało się dotrzeć poprzez świadka - mówi Dariusz Wituszko, naczelnik Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie. - Po umorzeniu śledztwa w 2009 roku przesłuchaliśmy jeszcze kilkadziesiąt osób, dlatego na nowo podjęliśmy sprawę. Lista zawiera szereg nazwisk, w tym około 458 polsko brzmiących, co może świadczyć, że ofiarami byli obywatele polscy. Ponadto lista ta wskazuje na dłuższy niż dotychczas zdołano ustalić okres dokonywania zabójstw w Hartheim.
Philipp Bouhler (ur. 11 września 1899 w Monachium - zm. 19 maja 1945 na terenie obozu KL Dachau) - urzędnik rządu III Rzeszy, SS-Obergruppenführer, szef kancelarii Adolfa Hitlera, a także czołowa postać programu "eutanazji" osób upośledzonych w nazistowskich Niemczech, nazwanej "Aktion T4". Wiedza zdobyta w czasie trwania Akcji T4 została wykorzystana w podczas Akcji Reinhardt przeprowadzonej w ramach tzw. Endlösung (ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej). Bouhler wraz z żoną popełnili samobójstwo 19 maja 1945 zaraz po aresztowaniu przez oddziały amerykańskie i przewiezieniu do KL Dachau, który był używany jako więzienie dla nazistów po wyzwoleniu go przez Amerykanów pod koniec II wojny światowej. [1]
(fot. Wikimedia Commons/Bundesarchiv 183-H13374)
W śledztwie z 2009 roku ustalono skład personalny ośrodka, zakres odpowiedzialności poszczególnych osób, jak również inne osoby odpowiedzialne za dokonane mordy w Hartheim, zwłaszcza z administracji obozów koncentracyjnych w Mauthausen-Gusen i Dachau.
Wypada tu wymienić nazwisko Franza Stangla, austriackiego policjanta, członka NSDAP. Gdy naziści przejęli władzę nad Austrią w roku 1938, został on szefem programu T4 na zamku w Hartheim. Zbrodniarz ten w marcu 1942 został komendantem Sobiboru, gdzie pełnił służbę do września 1942. Następnie przeniesiony, do sierpnia 1943 pełnił funkcję komendanta Treblinki.
Naziści zacierali ślady zbrodni. Na przełomie lat 1944 i 1945 instytut został zlikwidowany, a wnętrzom zamkowym przywrócono poprzedni wygląd. Zaraz po wojnie mieszkali tam uchodźcy. W 1948 pałac razem z okolicznymi gruntami znów został przekazany Związkowi Charytatywnemu Górnej Austrii, jednak niepełnosprawni nie powrócili do budynku.
W 1969 roku wybudowano tam pomnik, a sam instytut ma być swego rodzaju pokutą czy odkupieniem za ofiary Hartheim. Od 1997 roku w Zamku istnieje muzeum ośrodka eutanazji "Schloss Hartheim". Znajduje się tam stała wystawa pt. "Wartość Życia".
MAREK JASZCZYŃSKI, Głos Dziennik Pomorza
Znane ofiary Hartheim
■ 0. Euzebiusz Huchracki OFM - gwardian klasztoru w Miejskiej Górce, męczennik za wiarę.
■ Abp Maria Michał Kowalski - zwierzchnik Kościoła Katolickiego Mariawitów, uznany przez wiernych za świętego męczennika.
■ Ks. Stanisław Kubski - błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, męczennik.
■ 0. Anastazy Pankiewicz - błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, męczennik.
■ Ks. Bolesław Piechowski - działacz młodokaszubski, męczennik za wiarę.
[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:
Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Niemcy
[2] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:
Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.5.
