Maracana - świątynia i dobro narodowe. Arena pierwszego powojennego mundialu

Na pierwszym posiedzeniu FIFA po wojnie, jakim był kongres w Luksemburgu w lipcu 1946 roku przyznano organizację najbliższych MŚ jedynemu wówczas kandydatowi, Brazylii. Wcześniejsza kandydatura Niemiec z wiadomych przyczyn stała się nieaktualna.

Podczas Kongresu dokonano istotnej zmiany w nazwie imprezy. Postanowiono, że zamiast nazwy Puchar Świata (Coupe de Monde), rozgrywki przyjmą nazwę Piłkarskie Mistrzostwa Świata (Coupe du monde de football) z podtytułem Puchar Rimeta. Uhonorowano w ten sposób zasługi Jules'a Rimeta. Francuz w 1946 roku świętował 25-lecie swojego przewodzenia FIFIE.

Papuga ara maracana.
(fot. Wikimedia Commons [2])

We wrześniu 1947 roku w Paryżu Komitet Organizacyjny przyjął rok 1950 na finały MŚ. Rok później w kwietniu uchwalono podstawowe postanowienia techniczne turnieju.

Słupki i poprzeczki bramki muszą mieć przekrój kwadratowy, boiska nie mogą przekraczać wymiarów: 108 m długości i 72 m szerokości. Zakazano także gry przy sztucznym świetle, a wszyscy piłkarze musieli grać w butach.

Etymolodzy wywodzą nazwę stadionu od nazwy małej rzeki "Maracanã", przepływającej w sąsiedztwie stadionu (dziś płynie podziemnym kanałem). Ta z kolei pochodzi od nazwy popularnej w Brazylii papugi ary maracany.

Decyzja o przyznaniu organizacji finałów stała się powodem do wielkiej radości w całej Brazylii. 11 listopada 1947 roku gubernator Rio de Janeiro, Angelo Mendes de Morais, podpisał dekret zezwalający na budowę reprezentacyjnego, największego na świecie stadionu. Rok później w maju rząd stanu Rio de Janeiro podjął decyzję o jego budowie.

Idea konstrukcyjna oraz podstawowe wyliczenia były dziełem profesora Paola Pinheiry Guedesa, matematyka i konstruktora z Rio. Zakładał on budowę obiektu na 155 tysięcy miejsc, w tym 95 tysięcy pod dachem. Projekt konstrukcyjny stadionu został nakreślony przez dwóch brazylijskich architektów Raphaëla Galvão i Pedro Paulo Bernardesa Bartosa.
Kamień węgielny pod budowlę położono 2 sierpnia 1948 roku.

Pierwszy mecz zaplanowano na 24 czerwca 1950 r., więc czasu do zakończenia budowy było niewiele. Mimo że prace posuwały się szybko, ich harmonogram zaczął się chwiać. Wówczas to FIFA nakłoniła Ottorino Barassiego, przewodniczącego Włoskiej Federacji Piłkarskiej, aby udzielił on pomocy przy wznoszeniu Maracay. Stadion został poświęcony dopiero w 1964 roku, natomiast oficjalne zakończenie budowy ogłoszono rok później.

Oficjalną nazwę, "Estádio Jornalista Mário Filho" stadion przyjąło w 1966 roku. Wtedy to Mario Filho, brazylijski dziennikarz sportowy zgodził się na to, aby stadion nosił jego imię. Filho był w Brazylii niezwykle popularny, od samego początku popierał projekt budowy stadionu i był w niego bardzo zaangażowany.

W 2000 roku postanowiono dokonać gruntownej renowacji stadionu. Po latach planowania i dziesięciu miesiącach zamknięcia między 2005 i 2006, stadion z 95 000 miejsc siedzących otwarto ponownie w styczniu 2007.

Maracana przed pracami modernizacyjnymi.
(fot. Wikimedia Commons / Arthur Boppré [3])

Stadion zbudowany jest na planie koła z częściowo zadaszonymi trybunami. Ma dwa duże pierścienie położonych wokół całego boiska, rzędów miejsc do siedzenia. Elewacja jest ukształtowana przez solidnie wzmocnioną betonową konstrukcję, na którą składa się 60 dużych filarów. Te filary podtrzymując belki nośne, potęgują wzrokowo eliptyczny obwód stadionu.

W latach pięćdziesiątych XX w., Maracana była nie tylko jednym z najbardziej luksusowych stadionów na świecie, ale również stadionem bardzo funkcjonalnym i bezpiecznym.

Dwie szerokie zewnętrzne kondygnacje, które łączą górne rzędy stadionu z otaczającym parkiem gwarantowały w razie potrzeby jego szybką ewakuację.

Inauguracyjny mecz na nowym stadionie rozegrany został 16 czerwca 1950 roku pomiędzy juniorami São Paulo i Rio de Janeiro. Stosunkiem 3:1 wygrali młodzi piłkarze Sao, jednak pierwszym zawodnikiem, który strzelił na Maracanie gola był napastnik gości Didi.

Rozegranie pierwszego meczu pozwoliło na dokonanie oceny stanu technicznego stadionu. Okazało się, że część ławek nie była zamontowana, brakowało toalet oraz stanowisk dla sprawozdawców, a całość sprawiała wrażenie placu budowy. Ponieważ jednak główna część stadionu była gotowa, FIFA - nie mając praktycznie wyjścia - zgodziła się na rozgrywanie na nim spotkań. Brak zgody spowodowałby wówczas odwołanie mistrzostw.

Pomnik legendarnego brazylijskiego obrońcy Hilderaldo Belliniego przed wejściem na stadion.
(fot. Wikimedia Commons / David Cardoso [4])

Na starcie turnieju w Brazylii stanęło 13 zespołów. Wycofały się, zdobywszy kwalifikację, Turcja i Szkocja. Nie chciały w ich miejsce zagrać Francja i Portugalia. Indie, które również zdobyły awans, anonsowały przyjazd, ale się nie pojawiły.

Uczestników podzielono na cztery grupy po cztery ekipy, a ponieważ trzy nie przyjechały, podział był następujący. Dwie grupy liczyły po cztery zespoły, trzecia trzy, a czwarta tylko dwie. Triumfatorzy grup mieli się spotkać w puli finałowej, walcząc każdy z każdym.

Mecz otwarcia oglądało około 85 tysięcy widzów. 25 czerwca, gospodarze pokonali Meksyk 4:0. Wynik otworzył Ademir, który został później królem strzelców tych mistrzostw z liczbą 7 strzelonych goli.

Po pokonaniu Szwecji i Hiszpanii, Brazylia awansowała do finału. Powstała końcowa grupa: Brazylia, Hiszpania, Szwecja i Urugwaj. Po meczach Brazylii ze Szwecją (7:1) i Hiszpanią (6:1) oraz Urugwaju z Hiszpanią (2:2) i Szwecją (3:2), 16 lipca doszło do ostatniego meczu turnieju w którym Brazylia zmierzyła się z Urugwajem. Ten pojedynek decydował o tytule mistrza.

Mającym przewagę punktu Brazylijczykom, by zostać najlepszą drużyną, wystarczał w tym meczu remis. Przekonanie o końcowym sukcesie było duże, że w dniu finałowego meczu dziennik "Cruzeiro" obwieścił wszystkim o złotym medalu Brazylii i pod stadionem ustawił kilkanaście samochodów sportowych ufundowanych dla piłkarzy.

Karnawału jednak nie było, na oczach 199 tysięcy widzów niespodziewanie 2:1 zwyciężył Urugwaj. Do dzisiaj jest to nie pobity rekord liczby widzów na meczu.

Po meczu doszło do skandalu. Na mistrzowskich medalach wygrawerowano bowiem nazwiska brazylijskich graczy. Urugwajczycy dostali je dopiero kilka tygodni później, na kongresie FIFA, gdy ze złotych krążków usunięto nazwiska przegranych.

Po mistrzostwach świata na stadionie swoje mecze rozgrywają największe kluby Rio de Janeiro — Botafogo, Flamengo, Fluminense, Vasco da Gama. Na stadionie rozgrywane są również liczne mecze pucharu Brazylii oraz mecze ligowych mistrzostw stanu Rio de Janeiro, należące do najbardziej prestiżowych rozgrywek piłkarskich w Brazylii.

Ceremonia otwarcia Igrzysk Panamerykańskich 13 lipca 2007 roku.
(fot. Wikimedia Commons / Ricardo Stuckert [5])

30 października 2007 roku obradujący w Zurychu Komitet Wykonawczy FIFA ogłosił, że gospodarzem turnieju finałowego mistrzostw świata w roku 2014 będzie Brazylia.

Była to jedyna kandydatura po wycofaniu w kwietniu tego roku oferty kolumbijskiej. Będą to drugie Mistrzostwa Świata w Brazylii. Dotychczas dwa turnieje zorganizowały Włochy, Francja, Meksyk oraz Niemcy.

Po przyznaniu Brazylii organizacji Mistrzostw Świata w 2014 roku, stadion przeszedł kolejną modernizację.

Dla bezpieczeństwa widzów zmniejszono jego pojemność do 78 838 miejsc. W czasie Mistrzostw Maracana będzie areną 7 spotkań, w tym finału 13 lipca 2014 roku.

Rio de Janeiro otrzymało prawo organizacji Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2016 roku. Odbędą się na niej ceremonia otwarcia i zamknięcia igrzysk oraz mecze piłki nożnej. Po raz pierwszy w historii igrzysk olimpijskich na głównym stadionie igrzysk nie będą rozgrywane zawody lekkoatletyczne. Areną zmagań lekkoatletycznych będzie stadion Estádio Olímpico João Havelange.

Stadion uważany jest za jeden z największych cudów architektury sportowej, a także największą świątynię drugiej brazylijskiej religii - futbolu. Według konwencji haskiej z 14 maja 1954 roku jest dobrem narodowym, a tym samym posiada status zabytku.

[1], [2] Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Brazylia

[3], [4] Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0