Mickiewicz wraca na Krakowskie Przedmieście

Pomnik Adama Mickiewicza został wzniesiony na placu, który powstał z wyburzenia budynków na terenie Dziekanki, czyli jurydyki (osada obok miasta królewskiego), należącej do kapituły warszawskiej. Postawiono go w miejscu fontanny przeniesionej na plac Bankowy w Warszawie.

Motywatorem wzniesienia pomnika wieszcza był Henryk Sienkiewicz, który 25 lutego 1897 roku zorganizował u siebie poufną naradę w celu omówienia działań społecznych. 1 maja uzyskano zezwolenie na postawienie monumentu i powołano Społeczny Komitet Budowy. Na jego czele stał Michał Radziwiłł, Sienkiewicz został wiceprzewodniczącym, a sekretarzem Zygmunt Wasilewski. Do połowy lipca na budowę pomnika zebrano 235 734 rubli.

Pomnik został zaprojektowany przez Cypriana Godebskiego. Za zagospodarowanie i wkomponowano go w otoczenie odpowiadał Józef Pius Dziekoński i Władysław Marconi. 6 maja 1898 roku wmurowano akt erekcyjny.

Cokół wykonano z granitu włoskiego, a statua o wysokości 4,5 metra została odlana we Włoszech. Ogrodzenie pomnika zaprojektował Zenon Chrzanowski, a wykonane zostało w żelazie w jednej z warszawskich firm Zielezińskiego. W narożnikach ogrodzenia ustawiono osiem dwuramiennych latarń.

Posąg przedstawiał poetę w surducie w doniosłej pozie z lekko uniesioną głową, opuszczoną lewą ręką, która podtrzymywała zrzucony na ramię płaszcz. Prawa dłoń Mickiewicza była położona na sercu.

W górnej części piedestału umieszczono ozdobne obramowanie z datą narodzin i śmierci poety. U dołu znalazły się ozdoby w formie głowy Apollina z lirą i zwojami papirusu. Ustawiono także przy nim tablicę z napisem: "Adamowi Mickiewiczowi - Rodacy 1898".

Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie
(fot. Wikipedia Commons/M_k/[1])

Monument odsłonięto 24 grudnia 1898 roku w setną rocznicę urodzin poety. Pomnik był świadkiem wielu ważnych wydarzeń z życia stolicy. W 1942 roku został zdemontowany przez Niemców i wywieziony do Rzeszy. Po wojnie polska misja wojskowa odnalazła w Hamburgu m.in. głowę i fragment torsu Mickiewicza. W Polsce toczyły się dyskusje w sprawie rekonstrukcji lub stworzenia pomnika na nowo. Zdecydowano się na to pierwsze rozwiązanie.

Kopię odlewu wykonał Jan Szczepkowski wraz z dwoma pomocnikami. Udało się odtworzyć też cokół i ogrodzenie.
Prace rekonstrukcyjne były trudne ze względu na małą liczbę pierwotnych elementów oryginału, przez co nie udało się wiernie go odtworzyć. Mimo to, po 53 dniach rzeźbiarze zakończyli prace. Po wykonaniu odlewu gipsowego pomnik został pocięty na osiemnaście części i rozesłany do pięciu różnych firm odlewniczych, aby zdążyć z pracami przed terminem odsłonięcia.

Posąg został stworzony ze spiżu. Materiał zdobyto dzięki Głównemu Urzędowi Statystycznemu, który w tym czasie otrzymał transport z aktami z Niemiec. W jednej ze skrzyń znajdowała się spiżowa głowa Hermana Goeringa, która została przetopiona i posłużyła jako tworzywo do postaci Mickiewicza.

Monument został odsłonięty 28 stycznia 1950 roku przez Bolesława Bieruta przy okazji zamknięcia Roku Mickiewiczowskiego. Otoczenie pomnika nie zostało do końca odtworzone. Znicze, które znajdowały się wokół powróciły do Polski dopiero w latach 80-tych XX wieku.

30 stycznia 1968 roku pod pomnikiem Adama Mickiewicza odbyła się manifestacja studentów przeciwko usunięciu z repertuaru Teatru Narodowego w Warszawie "Dziadów".

W stolicy znajduje się jeszcze jeden pomnik poety. Kamienna postać wieszcza siedzi przy głównym wejściu do Pałacu Kultury i Nauki od strony placu Defilad. Została wykuta w 1956 roku przez Stanisława Horno-Popławskiego.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.