Powstanie Warszawskie. Jak wyglądała walka o wolną Polskę

Mariusz Grabowski
Fot. Stefan Bałuk/domena publiczna
Powstanie warszawskie było największym zrywem militarnym jaki Armia Krajowa przeprowadziłą w ramach tzw. Akcji Burza, skierowanym przeciw Niemcom i rozpoczętym przed wkroczeniem Armii Czerwonej na teren Polski. Trwało od 1 sierpnia 1944 r. do 3 października 1944 r. Jakie były okoliczności podjęcia decyzji ogłoszenia powstania? Jak naprawdę wyglądał jeden z najsłynniejszych zbrojnych zrywów w historii polski?

Spis treści

Powstanie Warszawskie to bohaterstwo powstańców i heroizm cywilów. Dlatego uznawane jest za jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski.

Dowództwo powstania warszawskiego

Rozkaz o wybuchu powstania podpisał 31 lipca 1944 r. płk „Monter” (Antoni Chruściel), dowódca Oddziału Warszawskiego AK: „Alarm, do rąk własnych Komendantom Obwodów. Dnia 31.7. godz. 19.00. Nakazuję »W« dnia 1.08. godzina 17.00. Adres m.p. Okręgu: Jasna nr 22 m. Otrzymanie rozkazu natychmiast kwitować”. W skład Komendy Głównej AK wchodzili też m.in. Tadeusz Komorowski „Bór” - komendant główny AK; Tadeusz Pełczyński „Grzegorz” - szef sztabu, Leopold Okulicki „Kobra” - I zastępca szefa sztabu i Janusz Bokszczanin „Sęk”.

Jak wyglądał układ sił na początku wybuchu powstania?

Siły powstańcze w okręgu warszawskim przy rozpoczęciu powstania liczyły ok. 50 tys. żołnierzy. Wobec trudności mobilizacyjnych powstanie warszawskie rozpoczęto siłami liczącymi ok. 25 tys. powstańców, z czego tylko 10 proc. było uzbrojonych. Do powstania przyłączyły się również oddziały Armii Ludowej, Polskiej Armii Ludowej, Korpusu Bezpieczeństwa i Narodowych Sił Zbrojnych. Siły powstańcze były stale uzupełniane przez ochotników.

Wanda Lurie

Wanda Lurie, warszawska Niobe. Mścisław Lurie: Niewiele pami...

Rozpoczęcie powstania warszawskiego

Z wybuchem powstania warszawskiego wiązało się duże ryzyko. 1 sierpnia oddziały powstańcze zdobyły wiele obiektów niemieckich w dzielnicach: Stare Miasto, Mokotów, Śródmieście, Żoliborz. Można przyjąć, że od dnia 1 do 4 sierpnia inicjatywa należała do powstańców.

W rękach niemieckich pozostały jednak najważniejsze obiekty (mosty, dworce, lotnisko, dzielnica niemiecka, koszary), co bardzo utrudniało, a wręcz uniemożliwiało utrzymanie łączności i kontaktu między poszczególnymi ugrupowaniami powstańczymi. Niemcy ponadto podjęli działania ofensywne mające na celu odzyskanie arterii komunikacyjnych wschód - zachód.

Największe sukcesy powstańców

Powstańcy odnotowali wiele sukcesów militarnych, m.in. zdobycie tzw. PASTy, czyli niemieckiego centrum łączności, opanowanie wielu dzielnic Warszawy, m.in. Śródmieścia, Żoliborza, a przy okazji zajęcie budynków, które tam się znajdowały, np. PWPW, Dworca Pocztowego i Arsenału i pozyskanie nazistowskich składów.

Niemieckie zbrodnie w trakcie walk

Aby stłumić wybuch powstania Niemcy stosowali „politykę bezwzględnego terroru”: dokonywali masowych mordów na ludności cywilnej i jeńcach, atakowali obiekty cywilne, wysiedlali, grabili, niszczyli mienie. Ok. 63 tys. mieszkańców zostało zamordowanych poza działaniami bojowymi. Z miasta wypędzono ok. 550 tys. mieszkańców.

Walki o Stare Miasto

Bohaterską kartę zapisała w dziejach powstania Starówka. 13 sierpnia miała tam miejsce jedna z największych tragedii - eksplozja niemieckiego transportera z ładunkami wybuchowymi. Na ul. Kilińskiego zginęło co najmniej 300 osób. Skrwawione Stare Miasto, po ewakuacji powstańców kanałami, skapitulowało 2 września.

Powstanie Warszawskie dzień po dniu. Zobacz kalendarium wyda...

Wolne części Warszawy

W oswobodzonych częściach Warszawy działały szpitale, garkuchnie, powstańcze Radio „Błyskawica”, a nawet kino. Działała poczta harcerska, a poszukiwaniem zaginionych zajmowały się służby Polskiego Państwa Podziemnego.

Rosjanie czekali, aż powstanie warszawskie upadnie samo

Warszawska Praga została zdobyta przez Armię Czerwoną i polską 1. Dywizję Piechoty 15 września. Ale Rosjanie nie kwapili się z pomocą powstańcom na lewym brzegu. Także PKWN przyjął jawnie wrogą postawę wobec powstańczego zrywu. 28 września Bór-Komorowski wysłał ostatnią depeszę do dowódcy 1. Frontu Białoruskiego Konstantego Rokossowskiego z prośbą o pomoc. Nie otrzymał odpowiedzi. Tzw. "wyzwolenie stolicy" ze strony Armii Czerwonej przyszło dopiero potem.

Kapitulacja walczących powstańców warszawskich

30 września 1944 r., gdy jedynym ośrodkiem obrony pozostała część Śródmieścia, rozpoczęły się rozmowy na temat kapitulacji. 2 października w Ożarowie podpisali ją przedstawiciele KG AK. Zapewniała ona powstańcom prawa kombatanckie i gwarantowała humanitarne traktowanie ludności cywilnej. Żołnierzy AK jako jeńców wojennych umieszczano w obozach w głębi Rzeszy.

Jakie straty przyniosło powstanie warszawskie?

Oprócz zniszczenia lewobrzeżnej Warszawy, w trakcie walk straty wojsk polskich wyniosły ok. 16 tys. zabitych i zaginionych, 20 tys. rannych i 15 tys. wziętych do niewoli. W wyniku nalotów, ostrzału artyleryjskiego, ciężkich warunków bytowych oraz masakr w powstaniu warszawskim zginęło od 150 tys. do 200 tys. mieszkańców. Ocalali cywile w ogromnej mierze skierowani zostali do obozów przejściowych w takich miejscowościach jak Pruszków czy Ożarów, a nawet kilkadziesiąt tysięcy z nich zesłano do obozów koncentracyjnych.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Pozostałe

Polecane oferty

* Najniższa cena z ostatnich 30 dniMateriały promocyjne partnera
Wróć na naszahistoria.pl Nasza Historia