Wojna w Wietnamie. 27 stycznia 1973 r. podpisano w Paryżu porozumienie kończące konflikt

Pierwszym epizodem wojny były partyzanckie walki w Indochinach Francuskich, które wówczas były kolonią pod zarządem Paryża. 7 maja 1954 roku wojska bojówki Viet Minh, walczącej o niezależność Wietnamu pokonały Francuzów pod Dien Bien Phu i w ten sposób zakończyły ponad stuletnie rządy Francji.

W lipcu, na mocy rozmów pokojowych w Genewie, powstały dwa państwa – Republika Wietnamu (Wietnam Południowy) oraz Demokratyczna Republika Wietnamu (Wietnam Północny). Zostały rozdzielone wzdłuż 17. równoleżnika szerokości geograficznej północnej. W 1956 roku miały odbyć się wybory przygotowujące do zjednoczenia. Na Północy władzę przejęli komuniści, premierem został Ho Chi Minh.

Jeszcze w czerwcu 1954 roku USA rozpoczęły tajną operację, mającą na celu szkolenie i przygotowywanie wojsk Wietnamu Południowego na wypadek wojny z komunistami z północy. Rozpoczęcie tak zwanej Wojskowej Operacji Sajgon jest uznawane przez wielu za faktyczny początek wojny w Wietnamie. Stany Zjednoczone stopniowo zaczęły zwiększać swoją obecność militarną.

Tymczasem Wietnam Północny cały czas szykował się do walki o przejęcie kontroli nad Południem, stworzono „Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego”, a także znacznie wzmocniono siły partyzanckie, zwane „Wietkongiem”. Do komunistycznej części kraju zjeżdżali też ochotnicy z innych krajów bloku socjalistycznego. Swoje wsparcie, w postaci broni i doradców wojskowych, wysyłały też Związek Sowiecki oraz Chińska Republika Ludowa. Do Wietnamu na pewien czas trafił też między innymi płk Ryszard Kukliński, jako przedstawiciel wywiadu PRL.

W 1963 roku doszło do zamachu stanu w Wietnamie Południowym, zabity został niepopularny prezydent Ngo Dinh Diem. Wcześniej zwrócił się on do prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego o zwiększenie amerykańskiej obecności. W momencie zabójstwa Diema, w Wietnamie było już około 16 tys. żołnierzy amerykańskich.

31 lipca 1964 doszło do incydentu w Zatoce Tonkińskiej. Amerykański niszczyciel USS Maddox został rzekomo ostrzelany przez kutry armii Wietnamu Północnego. W odpowiedzi zniszczono jeden wrogi okręt, a dwa kolejne uszkodzono. Okoliczności zdarzenia są niejasne, ale dały prezydentowi Lyndonowi Johnsonowi mandat, poparty głosowaniem w obu Izbach Kongresu, do eskalacji działań w Wietnamie.

Od marca 1965 roku Amerykanie rozpoczęli operację „Rolling Thunder” („Dudniący Grom”), która miała zniszczyć infrastrukturę i zaplecze wojsk Wietnamu Północnego. Polegała ona głównie na masowych bombardowaniach. Szacuje się, że w ciągu ponad 3 lat, lotnictwo USA zrzuciło więcej bomb niż przez cały okres II wojny światowej (1,6 mln ton vs 1,5 mln ton). Mimo to, nie udało się w ten sposób złamać sił Wietnamu Północnego.

Komuniści udowodnili to, przeprowadzając słynną ofensywę Tet na początku 1968 roku. Wietkong i regularna armia Wietnamu Północnego uderzyły 30 stycznia, w dniu wietnamskiego nowego roku. Amerykanie i wojska Południa były kompletnie zaskoczone. Ofensywa Północy ruszyła na pięć dużych miast, ważne instalacje wojskowe i wiele mniejszych miast i wsi Wietnamu Południowego.

Choć komunistycznym siłom nie udało się zająć żadnego z głównych miast, to zadali wojskom Południa i Amerykanom bardzo duże straty. Miało to też bardzo duże znaczenie polityczne, poparcie dla udziału USA w wojnie zaczęło gwałtownie spadać.

16 marca 1968 doszło do zbrodni wojennej, jakiej dokonali Amerykanie. Żołnierze z kompanii „C”, 1. Batalionu, 20. Pułku, 11. Brygady, 23. Dywizji Piechoty zamordowali około 500 mieszkańców wsi My Lai, którzy rzekomo mieli ukrywać bojowników Wietkongu. Mieli także dopuszczać się gwałtów i tortur. Rzeź powstrzymał pilot jednego z amerykańskich śmigłowców, domagając się przerwania masakry pod groźbą otwarcia ognia.

Rozkazy wydawał por. William Calley, który początkowo został skazany na dożywocie, ale prezydent Richard Nixon nakazał go wypuścić, po czym został umieszczony w areszcie domowym, w którym spędził 3,5 roku.

Kolejne straty amerykańskich wojsk, a także ujawnienie zbrodni w My Lai, jeszcze bardziej zdenerwowało opinię publiczną w USA. 15 listopada 1969 roku miliony Amerykanów wyszło na ulice w proteście przeciwko uczestnictwu ich kraju w wojnie. Niecały rok później, 4 maja 1970 roku, cztery osoby zginęły, kiedy Gwardia Narodowa otworzyła ogień do protestujących studentów na Uniwersytecie Kent w Ohio.

Widząc coraz większe problemy, zarówno w samym Wietnamie, jak i silne protesty wewnętrzne, USA zdecydowały się na wycofanie. 27 stycznia 1973 roku w Paryżu doszło do podpisania Porozumienia o zakończeniu wojny i przywróceniu pokoju w Wietnamie. Sygnatariuszami byli przedstawiciele USA, Północnego Wietnamu, Południowego Wietnamu oraz sił komunistycznych na Południu. Wojska amerykańskie miały wycofać się w ciągu 60 dni, a Wietnam pozostać podzielony wzdłuż 17. równoleżnika, do czasu gdy będzie mógł został zjednoczony „pokojowymi środkami”.

29 marca 1973 roku ostatni amerykańscy żołnierze opuścili Wietnam. Przez niemal dekadę walk, zginęło tam około 58 tys. żołnierzy sił USA. Wietnam Południowy stracił około 200 tys. wojskowych, z kolei komunistyczne siły Wietnamu Północnego oraz Wietkongu straciły około miliona żołnierzy i bojowników. Liczbę ofiar cywilnych szacuje się na 2 miliony.

W 1975 roku doszło do finalnej ofensywy komunistów na południe. Bez wsparcia USA, armia Wietnamu Południowego, choć posiadająca nowoczesny sprzęt, nie była w stanie powstrzymać naporu wojsk Północy i Wietkongu. 29 kwietnia 1975 roku miała miejsce ewakuacja Sajgonu, stolicy Wietnamu Południowego. W ciągu doby ponad 7 tys. Amerykanów i ich najbliższych współpracowników z Wietnamu opuściło miasto. Następnego dnia wojska Północy wkroczyły do Sajgonu, a rząd Południa poddał się bezwarunkowo.

mm