Zabytkowa Kopalnia Węgla Jawiszowice to duży i niezwykły projekt. Będzie podróżą w czasie przez kilka wieków historii. Zobaczcie zdjęcia

Prace nad projektem poprzedziło osiem lat walki o zachowanie zabytkowej zabudowy, która zgodnie z planami miała zostać zrównana z ziemią. Obiekt w końcu udało się przejąć we władanie gminie Brzeszcze, a jej opiekunem została Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.

Pasjonatom z Fundacji pomysłów i wyobraźni nie brakuje. Tak zrodził się kolejny ich projekt centrum edukacyjno-historycznego na terenach po dawnej kopalni w Jawiszowicach.

- Historia pokaże, jak w losy kopalni wplecione były dwie wojny światowe, filia obozu koncentracyjnego, kapitalizm, socjalizm, stan wojenny, kryzysy narodowe oraz rewolucja techniczna i technologiczna - zapowiada Grzegorz Samborski, pasjonat historii z Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.

W ponad 120-letniej historii kopalni Brzeszcze-Jawiszowice jest wiele istotnych dat. Pod koniec XIX wieku rozpoczęły się odwierty badawcze, które potwierdziły istnienie złóż węgla na tym terenie. Z kolei w 1903 roku rozpoczęły się przygotowania do budowy kopalni w Brzeszczach.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku kopalnia jako pierwsza otwiera rewolucję przemysłową. W 1927 roku wykonane zostały badania, które wskazały, że są tutaj zasoby węgla na 150 lat intensywnej eksploatacji. W 1934 roku kopalnia zatrudnia 2400 pracowników. Tuż przed wybuchem II wojny światowej i okupacją niemiecką uważana jest za jedną z najbardziej nowoczesnych w Polsce.

W trakcie wspomnianej okupacji jest niemym świadkiem funkcjonowania kompleksu KL Auschwitz- Birkenau i niewolniczej pracy więźniów pod ziemią. Pierwsze lata po wojnie to czas odbudowy zniszczonej przez Niemców infrastruktury.

Lata 70. to z kolei okres największej prosperity kopalni Brzeszcze-Jawiszowice. Jej załoga liczy blisko 6,5 tys. ludzi. W 1980 roku osiąga największe w historii wydobycie sięgające 4 mln ton. Jej górnicy czynnie biorą udział w transformacji ustrojowej po 1989 roku. Do historii nie tylko Brzeszcz przeszedł pamiętny strajk okupacyjny pod ziemią w pierwszych dniach stanu wojennego w 1981 roku.

Ilustracją do opowieści o dziejach kopalni są oryginalne urządzenia. - Są to maszyny Siemensa z lat 20. XX wieku, stalowe konstrukcje szybów wyprodukowane w Królewskiej Hucie w Chorzowie czy Hucie Zgoda w Świętochłowicach - wylicza Grzegorz Samborski.

W sumie pozostało siedem historycznych obiektów, w tym dwa nadszybia przedwojennych szybów Andrzej III i Andrzej IV, dwa budynki z oryginalnymi maszynami wyciągowymi z lat 30. XX w. i inne cenne urządzenia z różnych okresów. - Chcemy, aby nasz projekt na mapie istniejących industrialnych zabytków wyróżniało zachowanie atmosfery charakterystycznej dla każdego z prezentowanych okresów historii – zaznacza Dagmar Kopijasz z Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.

Szanse na realizację projektu rosną wraz z uruchomieniem unijnego Funduszu na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji Energetycznej, który zakłada, że do czterech powiatów Małopolski zachodniej: oświęcimskiego, w tym właśnie gminy Brzeszcze oraz chrzanowskiego, olkuskiego i wadowickiego trafi 264 mln euro na rozwiązanie problemów związanych z likwidacją branży górniczej.

W gminie Brzeszcze, która w 2022 roku przejęła od Spółki Restrukturyzacji Kopalń kilkadziesiąt hektarów terenów po dawnej kopalni Brzeszcze-Wschód Ruch II Jawiszowice, chcą otrzymane fundusz przeznaczyć na ich zagospodarowanie pod kątem nowych działalności. Udział w tym przedsięwzięciu ma Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau ze wspomnianym projektem.

Niezależnie od tego fundacja uzyskała już wsparcie z programu Polski Ład. - W przyszłym roku planujemy rozpocząć pierwsze prace związane z realizacją projektu i zagospodarowaniem zabytkowej kopalni - dodaje Dagmar Kopijasz.

Tymczasem już do Zabytkowej Kopalni Węgla Jawiszowice trafiają wycieczki, także z zagranicy oraz przedstawiciele konsulatów Izraela, Francji, Niemiec. Fundacja jest gotowa do prezentacji tego, co można zobaczyć. Przede wszystkim dla grup zorganizowanych. Szczegóły dotyczące zgłoszeń można uzyskać pod numerem +48 504 530 740.

- Skontaktuj się z nami, dorzuć swoją cegiełkę i spotkajmy się na Kopalni. Wspólnie odbudujmy 120 lat historii! - zachęca Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau.