Brzeszcze Bór. 80. rocznica utworzenia karnej kompanii kobiet KL Auschwitz. Każdy dzień był dla nich walką o przetrwanie. Zobaczcie ZDJĘCIA

25 czerwca mija 80. rocznica powstania w Brzeszczach Borze / Budach specjalnego komanda, które podlegało pod obóz Auschwitz. Wiadomo, że jego powstanie wiązało się bezpośrednio z ucieczką polskiej więźniarki - Janiny Nowak. 25 czerwca 1942 roku Niemcy skierowali do niego najpierw 200 Polek.

- Zastosowali odpowiedzialność zbiorową, aby zaostrzyć dyscyplinę. Wszystkim 200 kobietom z komanda, z którego była uciekinierka, ogolono głowy i przekształcono je w karną kompanię - zaznacza Dagmar Kopijasz z Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau w Brzeszczach.

Potem dołączono do niej 200 Żydówek różnych narodowości wśród których były: Słowaczki, Czeszki, Rosjanki, Ukrainki, Jugosłowianki i Niemki. W kolejnym rzucie skierowano tutaj kolejną grupę Żydówek francuskiego pochodzenia, które traktowane były przez SS jako komunistki.

Wśród Polek była m.in. Zofia Posmysz (numer obozowy 7566), powojenna pisarka i scenarzystka, która do Auschwitz trafiła jako 19-latka zatrzymana przez Niemców w Krakowie w grupie uczestników tajnych kompletów.

- Jeśli Auschwitz uznać za piekło, to Budy były jego najniższym kręgiem

- powiedziała kiedyś była więźniarka. Nigdy nie dała się namówić na dłuższą relację o pobycie w tym miejscu. - Co to była za kompania? W podobozie w Budach, cztery km od Oświęcimia. Tu było gorzej niż w głównym obozie - wspominała jedynie Zofia Posmysz.

400 kobiet z karnej kompanii było więzionych w małym budynku przedwojennej szkoły i pobliskim baraku. Teren był otoczony dwoma rzędami ogrodzenia z drutu kolczastego. - Nie były one podłączone do prądu, ale pomiędzy ogrodzeniami biegały psy - wielkie owczarki. Nad całością górowały cztery wieże wartownicze. Kompanii pilnowali esesmani i kapo, którymi były niemiecki więźniarki funkcyjne, głównie byłe prostytutki i kryminalistki przeniesione do tutaj z innych obozów, m.in. Ravensbruck - opisuje Dagmar Kopijasz.

Więźniarki z karnej kompanii bez względu na pogodę czy porę roku pracowały przy pogłębianiu oraz oczyszczaniu brzegów pobliskich stawów z sitowia oraz tataraku. Niemcy kierowali je także do wyrębu lasu, wyburzania domów, budowy dróg i wałów ochronnych na Wiśle. Wykonywały także prace rolnicze na okolicznych polach.

- Praca ponad ich siły, głodowe racje żywnościowe, okrutne traktowanie przez kapo oraz esesmanów sprawiały, że wielu z tych kobiet nie udało się przeżyć tej gehenny - podkreśla Agnieszka Molenda-Kopijasz, prezes Fundacji.

W drugiej połowie sierpnia 1942 r. część komanda przeniesiono do obozu żeńskiego w KL Birkenau. Po niespełna dwóch miesiącach od utworzenia karnego podobozu było tu 137 polskich więźniarek. Tyle zdołało przeżyć z 200 skierowanych kobiet z pierwszego transportu do karnej kompani w czerwcu.

Szczególne miejsce w historii karnej kompanii zajmuje noc 5 października 1942 roku, gdy sześć niemieckich więźniarek funkcyjnych, m.in. z Elfriedą Schmidt, nazywaną „królową siekiery”, razem z esesmanami urządzili masakrę w grupie Francuzek.

Nie jest pewne, jaki był powód tej zbrodni. Podobno jedna z kapo zauważyła, że któraś z więźniarek francuskich ma w ręce kamień. Wszczęła alarm, że to bunt. Z rąk esesmanów i kapo, używających pałek, siekier i innych tego rodzaju narzędzi w ciągu kilku godzin tej nocy zginęło ok. 90 więźniarek. Nad ranem jeszcze esesmani dobijali jeszcze kobiety, które wyskoczyły lub zostały wyrzucone w nocy przez okna.

Ta zbrodnia zaszokowała nawet Niemców, w tym komendanta obozu Rudolfa Hoessa, który przyjechał do Boru następnego dnia.

- Wszystkie kapo zostały zabite, a esesmani wysłani na front. Prawdopodobnie chodziło o usunięcie świadków, ale miał to być również rodzaj kary za to, że bez rozkazu zlikwidowano tak znaczną liczbę siły roboczej - dodaje Dagmar Kopijasz.

W marcu 1943 roku karne komando zostało przeniesione do obozu kobiecego KL Birkenau, a w miejscu karnej kompanii utworzono podobóz kobiecy KL Auschwitz Frauenlager Bor/Budy.

W dawnym budynku karnej kompanii w Borze Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau zorganizowała stałą wystawę poświęconą losom więźniarek. Są tutaj ich rzeczy codziennego użytku, jak buty, pasiaki, biustonosze wykonane w tajemnicy przed Niemcami, bo nie wolno było ich nosić, bojtle, czyli małe woreczki na drobne osobiste przedmioty.

Co roku, 25 czerwca Fundacja z Brzeszcz organizuje przed historycznym budynkiem obchody rocznicy powstania karnej kompanii, aby przypominać ten jeden z tragicznych rozdziałów historii obozu oraz upamiętnić więźniarki i oddać im hołd.