Jan Matejko i "Hołd Pruski"

Hołd Pruski to obraz mający uwidocznić wielkość Polski, świetność jej kultury i sprawiedliwość jej królów. Matejko zaczął go malować w Wigilię 1879 roku. Po ukończeniu 7 października 1882, w czasie posiedzenia Sejmu Krajowego we Lwowie, obraz został podarowany przez Matejkę krajowi dla zapoczątkowania zbiorów mającego się odrodzić zamku na Wawelu.

Wystawiany był w Krakowie, Lwowie i Warszawie. Prezentowano go także w Berlinie, Rzymie, Paryżu, Wiedniu i Budapeszcie. Do Krakowa powrócił w 1885 roku. Zamek wawelski w tym czasie zajmowało wojsko austriackie. Zdecydowano, że obraz będzie tymczasowo eksponowany w Sukiennicach.

Obecnie dzieło jest depozytem Zamku Królewskiego na Wawelu w Muzeum Narodowym w Krakowie. Eksponowane jest w krakowskich Sukiennicach, w tzw. Sali hołdu pruskiego. Od 12 czerwca 2008 r. do momentu zakończenia prac remontowych w Sukiennicach obraz poddawany był renowacji i eksponowano go na Wawelu, obecnie natomiast znajduje się w Galerii Malarstwa Polskiego XIX wieku w Sukiennicach.

Hołd pruski przeszedł kilka zabiegów konserwatorskich: po raz pierwszy poddano go konserwacji w 1915, następnie w 1938. Podczas II wojny światowej dzieło na krótko wywieziono do Zamościa, gdzie uległo uszkodzeniu. W 1945 przechodził kolejną konserwację, a w 1974 raz jeszcze znalazł się w rękach konserwatorów przed wyjazdem na wystawę do Moskwy. Ostatnia konserwacja została przeprowadzona w latach 2006-2008.

Jan Matejko, autoportret
(fot. Wikimedia Commons)

W centrum obrazu umieszczone są postacie Zygmunta Starego i klęczącego przed nim Albrechta Hohenzollerna. Zygmunt August przedstawiony został jako 5-letni chłopczyk ubrany w czerwoną sukienkę podtrzymywany przez Piotra Opalińskiego, ochmistrza dworu. Jako Opalińskiego sportretował Matejko profesora historii UJ Józefa Szujskiego. Matejko sportretował 31 postaci ówczesnego życia politycznego. Oto niektóre z nich:

W infule biskupiej biskup krakowski Piotr Tomicki

Trzymający miecz do góry mężczyzna to Hieronim Łaski, bratanek arcybiskupa Jana Łaskiego, dyplomata.

Księżna Anna, władczyni Mazowsza (zmarła w 1522, umieszczona na obrazie świadomie przez Matejkę, aby podkreślić łączność tej ziemi z Polską).

Janusz - ostatni książę mazowiecki linii Piastów. Zmarł dość niespodziewanie w 1526.

Jadwiga Jagiellonka (1513-1573), córka Zygmunta I Starego i jego pierwszej żony Barbary Zápolya. Planowano jej małżeństwo z księciem Januszem. Śmierć księcia zniweczyła te plany.

Jako królowa Bona Sforza została sportretowana żona Matejki Teodora z Giebułtowskich Matejkowa.

Podniesioną w górę prawą rękę prezentuje Piotr Kmita marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski.

Z królewskim jabłkiem w ręce stoi Krzysztof Szydłowiecki kanclerz wielki koronny, doradca króla w sprawach polityki zagranicznej.

Andrzej Tęczyński (trzyma chorągiew) - chorąży krakowski, późniejszy kasztelan krakowski.

Przecław Lanckoroński (na koniu) starosta chmielnicki.

Podkręcający wąsa starszy mężczyzna to książę Konstanty Ostrogski hetman wielki litewski, wojewoda trocki, kasztelan wileński.

Jan Amor Tarnowski (w hełmie) wojewoda krakowski, późniejszy hetman wielki koronny. Do tego portretu pozował profesor UJ, historyk literatury Stanisław Tarnowski, biograf Matejki.

Biorący monety z tacy mężczyzna to Andrzej Kościelecki marszałek nadworny, podskarbi, zarządzał żupami wielickimi, umiejętnie kierował finansami państwowymi.

Mikołaj Firlej, kasztelan krakowski (między Krzysztofem Szydłowieckim i Andrzejem Tęczyńskim)

arcybiskup Jan Łaski (za Piotrem Tomickim)

Olbracht Gasztołd, kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, wojewoda wileński (za Janem Łaskim). Król powierzył mu dozór nad sporządzeniem statutu litewskiego. Jego obecność na obrazie ma symbolizować mądrość króla- prawodawcy.

Poniżej króla leży Stańczyk. Zmartwiona twarz wątpi, czy to aby na pewno zwycięstwo (Prusy były jednym z zaborców).

Następca tronu- Zygmunt August bawi się łańcuchem, który król ma założyć Wielkiemu Mistrzowi. Może to oznaczać bawienie się losem Prus, co w przyszłości będzie tragiczne w skutkach.

W lewym dolnym rogu obrazu z dokumentem opatrzonym królewską pieczęcią stoi Bartolommeo Berrecci - architekt i twórca renesansowego zamku królewskiego na Wawelu. Jego twarz to jeden z dwóch na obrazie autoportretów Jana Matejki. Drugi to twarz królewskiego błazna Stańczyka.

Matejko namalował fragment Sukiennic już w stylu renesansowym, chociaż taką formę przybrały one dopiero w roku 1555 po pożarze, który strawił budowlę w jej dawnym, gotyckim stylu.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii,

, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0