Lenin kładzie fundamenty

Referat Lenina został wygłoszony dzień po przyjeździe bolszewickiego przywódcy do Piotrogrodu, a następnie opublikowany w artykule O zadaniach proletariatu w bieżącej rewolucji.

Lenin przedstawił w tekście hipotezę, jakoby w Rosji dokonała się wskutek rewolucji lutowej rewolucja burżuazyjno-demokratyczna, którą należy niezwłocznie przekształcić w rewolucję socjalistyczną, pozbawiając Rząd Tymczasowy władzy i przekazując ją w ręce robotników i ubogich chłopów.

Według Lenina w Rosji doszło do sytuacji nieprzewidywanej przez klasyczną myśl marksistowską: dyktatura burżuazji współistniała z dyktaturą proletariatu i chłopstwa, powstałą dzięki ogromnemu zaangażowaniu społeczeństwa w proces przemian.

Jego zdaniem oznaczało to, że przedstawiony przez Marksa model rewolucji burżuazyjnej, po której następuje epoka rządów mieszczaństwa, może zostać przekształcony w rewolucję socjalistyczną. Zgoda na rozwinięcie się w Rosji demokracji parlamentarnej byłaby w ocenie Lenina krokiem wstecz w rozwoju społecznym w porównaniu z tworzącym się systemem rad robotniczych. Według Lenina rosyjska burżuazja nie byłaby zdolna zbudować nawet systemu demokratycznego i również to musiałby zrobić proletariat.

Jako najważniejsze doraźne cele działalności bolszewików Lenin wymienił utworzenie komitetów robotniczych w fabrykach i przejęcie przez nie kontroli nad nimi, zajęcie majątków szlacheckich przez chłopów, wycofanie się Rosji z wojny oraz przekazanie całej władzy radom robotniczym i żołnierskim.

Dyskusja nad tezami na forum Komitetu Centralnego partii bolszewickiej była krótka i zakończyła się ich odrzuceniem. Za tezami padły tylko dwa głosy przeciwko trzynastu. Jako jedyna Lenina poparła Aleksandra Kołłontaj. W ocenie większości działaczy twierdzenia i prognozy Lenina były nietrafione. Odniósł się do nich także Stalin, który na łamach "Prawdy" przekonywali, że system dwuwładzy utrzyma się jeszcze długo, a bolszewicy powinni skupiać się na pracy w obrębie samego ruchu socjaldemokratycznego.

W kolejnych dniach Lenin przekonywał innych działaczy do swoich poglądów. Było to na tyle skuteczne, że już na początku maja 1917 VII Wszechrosyjski Zjazd partyjny przyjął tezy.