Ołtarz Wita Stwosza wraca do Krakowa

W 1477 roku zlecono wykonanie ołtarza nieznanemu, 30-letniemu twórcy z Norymbergii. Wit Stwosz przybył do Krakowa. W mieście mieszkał dwadzieścia lat, z czego dwanaście poświęcił na pracę nad swoim dziełem.

Ołtarz został ukończony 15 sierpnia 1498 roku, dokładnie w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Za wykonanie dzieła artysta został zwolniony z płacenia podatków. Koszt wykonania ołtarza szacuje się na 2808 florenów. Suma stanowiła równowartość rocznego budżetu miasta.

Ołtarz ma 13 metrów wysokości i 11 szerokości. Składa się z pięciu części (pentaptyk). Jest wykonany w drewnie dębowych, tło zostało stworzone w modrzewiu. Wysokość figur to około 2,7 m. Postacie są wyrzeźbione z kloców lipowych. W ołtarzu jest ich ponad 200. Dominują kolory niebieskie, złote i czerwone.
U podstawy obrazu, na skrzyni ukazane jest drzewo Jessego, czyli wyobrażenie drzewa genealogicznego Chrystusa. Ołtarz składa się z części głównej oraz czterech skrzydeł, dwóch ruchomych i dwóch nieruchomych.

Część środkowa przedstawia Zaśnięcie Marii Panny. Postać kobiety otoczona jest przez apostołów. Matkę Boską podtrzymuje święty Jan.

Skrzydła ołtarza ukazują sześć Radości Maryi: Zaśnięcie, Zwiastowanie, Narodziny Jezusa, Przybycie mędrców ze wschodu, Zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowstąpienie Jezusa, Zesłanie Duch Świętego.
Kiedy ołtarz jest zamknięty, płaskorzeźby przedstawiają sceny z życia Marii i Jezusa: Spotkanie Joachima i św. Anny pod Złotą Bramą, Narodziny Maryi, Ofiarowanie Maryi, Ofiarowanie Chrystusa w świątyni, Chrystus nauczający w świątyni, Pojmanie Chrystusa, Ukrzyżowanie, Opłakiwanie, Złożenie do grobu, Zstąpienie do piekieł, Trzy Marie u grobu, Jezus jako ogrodnik przed św. Marią Magdaleną.

Na łuku, który stanowi obramowanie całej kompozycji znajdują się postacie kupców, mieszczan i rzemieślników. Byli oni wzorowani na ówczesnych mieszkańcach Krakowa. Po dwóch stronach ołtarza, u góry twórca przedstawił popiersia, św. Grzegorza i Hieronima oraz Ambrożego i Augustyna.

Ołtarz Wita Stwosza stanowi połączenie stref sacrum i profanum. Obok apostołów w dostojnych szatach znajdują się zwykli mieszkańcy Krakowa w codziennych strojach. Postacie są ukazane realistycznie razem z ułomnościami i defektami urody. O Ołtarzu Wita Stwosza mówi się, że jest studium chorób XIX wieku, ponieważ rzeźby osób odzwierciedlają choroby, na które cierpią (zbadane dokładnie w XIX wieku: rak skóry i kiła).

Ze względu na trudną sytuację polityczną, we wrześniu 1939 roku prof. Karol Estreicher zdemontował figury z ołtarza i wysłał je transportem rzecznym do Sandomierza. Tam, przechowywano je w katedrze i seminarium duchownym.

Niemcy odnaleźli ołtarz i wywieźli go do Berlina. Rzeźby zostały zamknięte w podziemiach zamku w Norymberdze. Ołtarz Wita Stwosza dzięki pomocy Amerykanów został odnaleziony przez prof. Estreichera. Dzieło wróciło do Krakowa pociągiem 30 kwietnia 1946 roku. Wraz z nim do kraju przyjechało 26 wagonów ze zrabowanymi dziełami sztuki.

Ołtarz Wita Stwosza po konserwacji był pokazywany we fragmentach w katedrze na Wawelu. W 1957 roku wrócił do Kościoła Mariackiego, gdzie znajduje się do dziś. Ołtarz Mariacki jest jednym z największych ołtarzy gotyckich w Europie.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.