Pierwszy mecenas polskiego sportu

Stefan Lubomirski od dziecka kochał jazdę konną. W 1886 roku razem z braćmi założył stadninę koni w Kruszynie (koło Częstochowy). Pierwszym ich nabytkiem była klacz Barfleur z Austrii. W 1897 roku bracia podjęli decyzję o hodowli koni czystej krwi angielskiej. Były one wyszukiwane i sprowadzane przez Władysława Lubomirskiego. Rodzinny interes szybko się rozrósł, dlatego rodzina kupiła folwark w Widzowie. Tam, powstała najnowocześniejsza stajnia w Polsce. Książę Stefan sprowadził nawet maszyny startowe, które służyły aż do lat 70 XX wieku. Stadnina wyhodowała znakomite klacze jak Jasna Pani czy Lira.

Dzięki linii kolejowej przebiegającej przez wieś, konie można było wysyłać na wyścigi. Zwierzęta Lubomirskich były znane w całej Europie. Ścigały się w Polsce, Rosji i na terenie Austro-Węgier. W pamięci wielbicieli wyścigów zapisały się Mości Księciu (sprzedany do Rosji za 25 tys. rubli) i Intrygant, który ku zaskoczeniu wszystkich wygrał wyścigi w Wiedniu w 1908 roku. Faworytem tego konkursu był niemiecki ogier Horyzont. W zakładach bukmacherskich jedynie Lubomirscy postawili na Intryganta, dzięki czemu wygrali sporą sumę pieniędzy. Część z nich została przeznaczona na budowę kościoła w Widzowie. Nad jego wejściem namalowany był dżokej na koniu, a towarzyszył mu napis "Bogu - z jego darów".

W 1926 roku rodzina Lubomirskich sprzedała stadninę z powodu kryzysu gospodarczego. Nikt nie przypuszczał, że w życiu jednego z braci sport zagości na stałe.

Kiedy Pierre de Caubertin w 1896 roku rozpoczął pracę nad tworzeniem międzynarodowego ruchu olimpijskiego, sytuacja polityczna w Polsce nie pozwalała na powołanie komitetu sportowego. Zainteresowanie sportem w podzielonym kraju jednak rosło. W 1912 roku Polacy wzięli udział w V Olimpiadzie w Sztokholmie. Pod flagami zaborców wystartowali: Władysław Ponurski w biegach na 200 m i 400 m, Piotr Gajewski w biegu na 400 m, piłkarz Fiodor Rimsza, strzelec Oswald Reszke, Karol Rómmel i Sergiusz Zahorski w indywidualnym konkursie skoków przez przeszkody oraz szermierz Pius Feliks Leparski.

W marcu 1919 roku Polska została zaproszona do udziału w VII Olimpiadzie w Antwerpii. Było to szczególne wyróżnienie, ponieważ dla polskich zawodników zrobiono wyjątek. Kraj nie posiadał delegata w MKOlu, ani narodowego komitetu olimpijskiego, formalnie nie miał prawa starować w igrzyskach.

12 października 1919 roku podczas zjazdu działaczy turystycznych, narciarskich i lekkoatletycznych w Hotelu Francuskim w Krakowie podjęto decyzję o wysłaniu polskiej kadry na olimpiadę. Powołano Komitet Udziału Polski w Igrzyskach Olimpijskich (późniejszy PKOl). W jego skład weszli Stanisław Kopczyński, Henryk Szot-Jeziorowski (Ministerstwo Zdrowia), Władysław Osmolski (Ministerstwo Spraw Wojskowych), Mieczysław Orłowicz (Ministerstwo Robót Publicznych), Ludwik Christelbauer (Związek Polskiej Piłki Nożnej), Kazimierz Hemerling (publicysta sportowy), Tadeusz Kuchar (Polski Związek Lekkoatletyczny) i Stanisław Polakiewicz (inicjator komitetu). Ich zadanie nie należało do najłatwiejszych. Mieli założyć związki sportowe w najbardziej popularnych dyscyplinach oraz przygotować polską kadrę do udziału w igrzyskach. Było to sprawą wagi państwowej, ponieważ Polska dopiero wchodziła na arenę światowej sceny politycznej.

Protektorat nad komitetem objął Józef Piłsudski, a prezesami honorowymi zostali gen. Józef Haller i dr Tomaszowi Janiszewskiemu. W grudniu uchwalono statut organizacji, która zmieniła nazwę na Polski Komitet Igrzysk Olimpijskich. Na jego prezesa wybrano Stefana Lubomirskiego. Dlaczego? Najprawdopodobniej z racji osiągnięć sportowych widzowskiej stadniny oraz za aktywne propagowanie jeździectwa. Wiceprezesami PKOlu zostali Stanisław Polakiewicz i Tadeusz Garczyński, sekretarzem Henryk Szot-Jeziorowski, a skarbnikiem Jerzy Kowalewski.

PKOl od początku swojej działalności starał się utrzymywać dobry kontakt z Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim. Najaktywniejszymi działaczami byli Włodzimierz Reczek i Irena Szewińska. Polskę odwiedzili m.in. Henri de Baillet-Latour, Avery Brundage, Michael Killanin, Juan Antonio Samaranch i Jacques Rogge. Kraj był gospodarzem sesji MKOlu w roku 1937 i 1969.

W 1920 roku Polacy mieli po raz pierwszy wystartować na igrzyskach jako odrodzone państwo. Na przełomie czerwca i lipca do Belgijskiego Komitetu Igrzysk VII Olimpiady wysłano pierwszą listę z zawodnikami. Kraj mieli reprezentować: Stanisław Sośnicki w biegu na 100 m i skoku w dal, Jan Baran w biegach średnich, Felicjan Sterba w biegu na 400 m, Tadeusz Kirchner w skoku wzwyż oraz jeźdźcy Karol Rómmel, Sergiusz Zahorski i Tadeusz Dachowski w skokach przez przeszkody. W reprezentacji nie zabrakło kobiet. Na zawody szykowały się tenisistki: Wanda Nowak-Dubieńska i Jadwiga Żochowska-Poradowska.

Polacy jednak do Antwerpii nie pojechali. W kraju trwała wojna polsko-bolszewicka. Większość młodych sportowców zamiast na zawodach, znalazła się na froncie walki. Na olimpiadę pojechała tylko polska flaga. 26 lipca 1920 roku Stefan Lubomirski wysłał do MKOlu list, w którym pisał: "Ciężka sytuacja polityczna i wojenna, w jakiej znalazła się nasza Ojczyzna, wywołała żywiołowy ruch wśród całej młodzieży polskiej, która gremialnie udała się na front. Wśród młodzieży tej znaleźli się w pierwszym szeregu i polscy sportsmeni, którzy nie chcą opuszczać Ojczyzny w tak ciężkiej dla Polski chwili. Nie wątpimy, że Belgia, która w ubiegłej wojnie dała tak wspaniałe dowody patriotyzmu i waleczności, zrozumie dziś stanowisko polskiej młodzieży i nieobecność naszą na tej międzynarodowym święcie wychowania fizycznego uzna za zupełnie zrozumiałą."

Po czterech latach aktywnej działalności Stefan Lubomirski zrezygnował z reprezentowania PKOlu. Zastąpił go kuzyn, Kazimierz Lubomirski.

Polacy po raz pierwszy pojawili się na igrzyskach podczas Tygodnia Sportów Zimowych w Chamonix (I Zimowe Igrzyska Olimpijskie). Kraj reprezentowało ośmiu zawodników (w tym jedna kobieta).

W 1924 roku w Paryżu pierwszy medal dla Polski zdobył Adam Królikiewicz, który zajął trzecie miejsce w jeździectwie. Kolarze Józef Lange, Jan Łazarski, Tomasz Stankiewicz i Franciszek Szymczyk zdobyli srebro.

Pierwsze złoto wywalczyła Halina Konopacka w Amsterdamie w 1928 roku. Polka ustanowiła nowy rekord świata w rzucie dyskiem. W stolicy Holandii został doceniony także Kazimierz Wierzyński, który zdobył złoty medal w konkursie sztuki. Polak zaprezentował zbiór wierszy pt: "Laur olimpijski". Pierwszy medal w konkurencjach męskich zdobył Janusz Kusociński, który wygrał w biegu na 10 000 m w Los Angeles w 1932 roku.

Jan Parandowski w "Olimpijczykach" pisał "Ten sam duch agonistyki ożywia zarówno zawodników, jak nieprzeliczone tłumy śledzące z naprężoną uwagą i radosnym uniesieniem grę zdrowego dzielnego ciała w swobodnej walce. Nigdzie narody nie spotykają się ze sobą w ściślejszym współżyciu niż na stadionach i nigdzie tak jak tam nie odpada z nich wszystko, co je różni, dzieli, rozjątrza. Jest to wielkie święto pojednania". Mimo, że tekst Parandowskiego powstał w 1960 roku to nie stracił na aktualności. Dokładnie tak samo wygląda świat dziś, podczas XXII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Soczi.

Stefan Lubomirski:

Stefan Lubomirski urodził się 5 maja 1862 roku w Dubrownie na terenie dzisiejszej Białorusi. Był synem Eugeniusza Lubomirskiego i Róży Zamoyskiej. Rodzina Lubomirskich otrzymała tytuł książęcy w 1647 roku. Stefan Lubomirski w 1891 roku poślubił Natalię Zamoyską. Małżeństwo miało piątkę dzieci: trzech synów (Hieronim, Władysław, Tomasz) i dwie córki (Krystynę i Natalię). Lubomirski był współwłaścicielem spółki Warszawskie Koleje Dojazdowe, która stworzyła koleje wąskotorowe, osobowe i towarowe (grójecką, jabłonkowską i wilanowską). 12 grudnia 1919 roku został prezesem Polskiego Komitetu Igrzysk Olimpijskich. Funkcję sprawował do 1923 roku. Od 1991 roku był wiceprezesem zarządu Filharmonii Warszawskiej. Książę Stefan został wybrany na prezesa Komitetu Organizacyjnego Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie. Zmarł 5 czerwca 1941 roku w Krakowie. Został pochowany w kaplicy rodowej w kościele Dominikanów.

AGNIESZKA GAŁCZYŃSKA, Moje Miasto

Bibliografia:
Geneza Polskiego Komitetu Igrzysk Olimpijskich. Olimpijski debiut Polski, Rotkiewicz Maria[w:] Sport wyczynowy 2009, nr 4/532
90 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego, praca zbiorowa [na:] olimpijski.pl
materiały archiwalne Fundacji Książąt Lubomirskich