Samochodowa ikona amerykańskiej prowincji

Pewnego dnia pod koniec 1966 r. Neal Doughty, student pierwszego roku kierunku elektryczno-inżynieryjnego na University of Illinois, zobaczył plakat zapraszający na jam session w najbliższą sobotę. Ponieważ amatorsko śpiewał i grał na pianinie piosenki The Beatles, zjawił się o wyznaczonej porze w salce w podziemiach akademika. Poznał tam studiującego w tej samej szkole Alana Gratzera, perkusistę zespołu rockowego zawiązanego jeszcze w szkole średniej. Doughty kilka razy zagrał i zaśpiewał z Gratzerem i jego kolegami. Tak przypadł do gustu pozostałym muzykom, że pół roku później został liderem nowej grupy, do której weszli Gratzer i dwaj jego koledzy, gitarzysta solowy i basowy. Tak powstał jeden z najpopularniejszych w Ameryce w latach 70. i 80. zespołów rockowych REO Speedwagon. Nazwa wywodziła się od samochodu, o którym student Doughty usłyszał podczas zajęć z historii transportu.

Wyjaśnijmy pierwszą część nazwy: REO to inicjały Ransoma Eli Oldsa, jednego z pionierów amerykańskiej motoryzacji. Urodzony w 1864 r. w Ohio, rósł wśród maszyn, które budował jego ojciec. Ukończył studia techniczne i przejął rodzinną firmę przeniesioną do Lansing w stanie Michigan. Nabywców znalazło ponad dwa tysiące maszyn parowych jego projektu. Choć Olds był entuzjastą napędu parowego, bardzo wcześnie dostrzegł przydatność silników spalinowych do poruszania samochodów. Skonstruował taki pojazd w grudniu 1895 r., ledwie miesiąc po tym, jak Frank Duryea wyjechał z warsztatu swoim automobilem, pierwszym na kontynencie amerykańskim. Niecałe dwa lata później, korzystając ze wsparcia finansowego zamożnego przemysłowca Samuela Smitha, założył firmę Olds Motor Vehicle Company. Do produkcji samochodów zabrał się metodycznie, budując kilkanaście prototypów z napędem benzynowym, parowym i elektrycznym. Już na tym etapie powstały między udziałowcami zasadnicze rozdźwięki. Smith chciał produkować duże i drogie pojazdy, Olds był zwolennikiem samochodów tanich i lekkich, z niekłopotliwym w eksploatacji silnikiem spalinowym. W marcu 1901 r. firmę Oldsa i Smitha strawił ogień. Z hali, gdzie stały prototypy, udało się wyprowadzić tylko jeden samochód, bo stał tuż za drzwiami i był nieduży. Zdołał go wypchnąć na zewnątrz jedyny pracownik, który był nocą w zakładzie. Olds uznał to za dobry omen. U Henry’ego Lelanda, w przyszłości twórcy firm Cadillac i Lincoln, zamówił dostawę jednocylindrowych silników do aut seryjnych opartych na ocalałym prototypie. Braciom Dodge zlecił opracowanie i produkcję skrzyń przekładniowych. Oldsmobile zwany Curved Dash, czyli „zagięty fartuszek”, od charakterystycznie zawiniętej ku górze przedniej części drewnianego nadwozia, kosztował 650 ówczesnych dolarów i zrobił błyskawiczną karierę. W ciągu kilku miesięcy roku 1901 nabywców znalazło 425 egzemplarzy, w roku następnym już 2,3 tys., potem 4 tys. w 1904 r. i 5 tys. w 1905 r. Dzięki lekkiej konstrukcji Curved Dash spisywał się na ówczesnych koszmarnych drogach Ameryki dużo lepiej niż większe i droższe samochody konkurencji. Pogłębiające się rozdźwięki między klanem Smithów a Oldsem doprowadziły jednak do jego odejścia z firmy.

Już w 1904 r. założył kolejną. Dwa lata później Olds sprzedał prawie 2,5 tys. aut sygnowanych marką REO, podczas gdy jego dawna fabryka - o dziewięćset mniej droższych i większych Oldsmobile’ów zbudowanych według wytycznych Samuela Smitha. Po kolejnych dwóch latach proporcje wynosiły 4:1 na korzyść firmy REO, która z obrotem rocznym w wysokości 4,5 mln dol. znalazła się na czwartym miejscu wśród mrowia działających wówczas w USA fabryk samochodów. A markę Oldsmobile przejął William Durant, włączając ją do tworzonego właśnie koncernu General Motors. Pozostała jego częścią przez 96 lat.

Ransom Eli Olds wyróżniał się spośród ówczesnych biznesmenów branży samochodowej nie tylko rzetelną wiedzą techniczną, ale też talentami organizacyjnymi. Aby uniknąć kłopotów z niesolidnymi dostawcami, otoczył fabrykę REO siecią wyspecjalizowanych firm dostarczających m.in. elementy instalacji elektrycznej (National Coil Company), śruby i inne normalia (Michigan Screw Company) czy odkuwki (Atlas Drop Forge Company). Można go też uznać za pioniera produkcji taśmowej. Gdy w roku 1902 popyt na Oldsmobile Curved Dash gwałtownie wzrósł, Olds zdał sobie sprawę, że warsztatowymi metodami produkcji nie zdoła go zaspokoić. Po pierwsze więc wymógł na swoich kooperantach, Lelandzie i braciach Dodge, pełną współwymienność dostarczanych części i zespołów. Po drugie, podzielił proces montażu samochodów na operacje wykonywane na odrębnych stanowiskach roboczych, na które systematycznie dostarczano potrzebne części. Metodę opatentowaną przez Oldsa rozwinął Henry Ford, wprowadzając ruchomy przenośnik.

A Speedwagon? Taką nazwę nadano samochodowi marki REO wprowadzonemu do produkcji w roku 1915. Była to mała i szybka jak na owe czasy ciężarówka, idealne narzędzie pracy dla farmerów, sklepikarzy, właścicieli warsztatów - pierwowzór pikapa. Ze specjalnymi nadwoziami Speedwagony służyły jako pojazdy straży pożarnej, ambulanse, furgony, mikrobusy. W kolejnych wcieleniach REO Speedwagon był produkowany do roku 1953, a wylansowany przez fabrykę Ransoma Eli Oldsa typ samochodu, czyli masywny pikap, stał się nieodłącznym składnikiem krajobrazu amerykańskiej prowincji oraz ikoną „The American Way of Life”.

Firma, z której Ransom Eli Olds odszedł w roku 1923, kontynuowała tradycję wysokiej jakości nowoczesnych rozwiązań, takich jak półautomatyczna skrzynia biegów zastosowana w modelu Royale już w roku 1931. Samochody osobowe noszące markę REO klasyfikowane wyżej niż Ford i Chevrolet, ale mniej prestiżowe niż Packard czy Cadillac, produkowano do roku 1936. REO, liczący się producent ciężarówek, został przejęty w 1957 r. przez innego potentata z tej branży, firmę White. Dziś prawa do znaku firmowego REO należą do Volvo.

Zespół REO Sportwagon koncertuje nadal. Z pierwszego składu pozostał w nim tylko Neal Doughty.