Stworzył w USA atmosferę strachu i podejrzeń

Makkartyzm miał służyć walce z "wewnętrznym zagrożeniem komunistycznym" w latach 50. w Stanach Zjednoczonych. Czy naprawdę jednak takie zagrożenie istniało?

Pojęcie to jest rozumiane jako odłam skrajnego konserwatyzmu amerykańskiego, stanowiącego podstawę polityki realizowanej przez senatora Josepha Raymonda McCarthy'ego.

Od 1950 stał on na czele podkomisji śledczej w Senacie, a następnie Komisji do Badania Działalności Rządu. Zainicjował kampanię na rzecz badania lojalności pracowników administracji rządowej, szkół wyższych, wojska i innych instytucji życia publicznego oraz przeciwdziałania "infiltracji komunistycznej" wśród tych grup społecznych.

Termin McCarthyism został po raz pierwszy użyty przez Herberta Blocka z The Washington Post, 29 marca 1950.

Edgar Hoover, długoletni szef FBI.
(fot. Wikimedia Commons)

Pierwotny cel akcji polegającej na przeciwstawieniu się infiltracji instytucji rządowych przez członków Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych oraz agentów NKWD, wymknął się jednak spod kontroli i został rozszerzony przez grupę senatorów skupionych wokół McCarthy'ego na inwigilację wszelkich środowisk opiniotwórczych: aktorów, reżyserów, dziennikarzy, naukowców.

Działania te polegały na przesłuchiwaniu osób z listy sporządzonej na podstawie osobistych i zazwyczaj niczym nie uzasadnionych podejrzeń McCarthy'ego.

W przypadku odmowy współpracy, w postaci podawania nazwisk kolejnych osób podejrzanych o sprzyjanie lub związki z członkami partii komunistycznej, łamano ich kariery.

W przypadku osób zatrudnionych w prywatnych przedsiębiorstwach polegało ono na wysyłaniu donosu do ich pracodawców, zaś w przypadku pracowników rządowych na wydawaniu negatywnych opinii o dopuszczeniu ich do tajemnic państwowych.

Amerykański historyk, Stanley Schultz, w "American History 102" napisał: "Ze znikomymi lub nieistniejącymi dowodami jego oskarżeń, McCarthy opierał się na pomówieniach, donosach i insynuacjach w celu zniszczenia reputacji swoich przeciwników. W 1954 telewizyjna relacja pozwoliła milionom oglądać metody McCarthy'ego po raz pierwszy, co obudziło falę oburzenia i spowodowało oficjalną cenzurę jego działalności. Zmarł w wieku 49 lat na skutek komplikacji spowodowanych alkoholizmem"

Ofiarami politycznej nagonki FBI i senackiej komisji McCarthy'ego byli nie tylko ci, których wezwano na przesłuchiwania do Waszyngtonu, ale i wokół których stwarzano atmosferę podejrzenia o prosowieckie sympatie.

U szczytu "zimnej wojny", po obu stronach "żelaznej kurtyny" łatwo było rozniecić psychozę stałego zagrożenia. Niekonieczne były wyroki sądowe, by skłonić opinię publiczną do ferowania samosądów. Posądzenie o "nie-amerykańskość" była poważnym oskarżeniem, zdolnym złamać kariery, paść ofiarą ostracyzmu socjalnego.

Do znanych ofiar makkartyzmu należeli m.in.: fizyk David Bohm, aktor Charlie Chaplin, kompozytor Aaron Copland, matematyk Paul Erdős, pisarz Dashiell Hammett, scenarzysta Lillian Hellman, eseista Arthur Miller, aktor Paul Robeson, pisarz Waldo Salt, ekonomista Paul Sweezy czy piosenkarz Pete Seeger.

Większość osób, ofiar McCarthy'ego, sympatyzowała w młodości lub w momencie przesłuchania z rozmaitymi ruchami lewicowymi, lecz większość "dowodów", na podstawie których skazywano je na "śmierć zawodową", była niewiarygodna.

Samonapędzający się mechanizm działania komisji McCarthy'ego zaniepokoił w końcu samych jego inicjatorów z kół rządowych, którzy doprowadzili do publicznego ujawnienia sposobu jej działania.

Okładka pamfletu "Red Channels" o komunistycznych wpływach w radiu i telewizji
(fot. Wikimedia Commons)

Jakkolwiek większość oskarżeń McCarthy'ego nie miała wiarygodnych podstaw, to jednak obecnie otwierane archiwa NKWD oraz amerykańskiego Projektu Venona potwierdzają, że skala infiltracji ZSRR instytucji rządowych USA była istotnie w tym czasie dość wysoka.

Istnieją też dowody na to, że istotnie Komunistyczna Partia USA była bezpośrednio finansowana przez ZSRR.

Agentami ZSRR byli m.in. Julius Rosenberg, Klaus Fuchs i Theodore Hall, którzy dostarczyli szczegółów na temat amerykańskiego programu nuklearnego, Alger Hiss - przedstawiciel USA w komitecie założycielskim ONZ oraz Harry Dexter White, współzałożyciel Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Działająca na oślep komisja McCarthy'ego nie zdołała jednak wykryć większości dobrze zakonspirowanych agentów ZSRR. Np. z wyżej wymienionych osób, komisja zainteresowała się tylko Juliusem Rosenbergiem i to wyłącznie dlatego, że jego żona była przez krótki czas członkiem partii komunistycznej.

W 2005 powstał film "Good Night and Good Luck", w reżyserii George'a Clooneya, który bezpośrednio mówi o wydarzeniach tamtej epoki.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0