Stare Miasto w Warszawie zostało założone na skarpie, nad brzegiem dopływu Wisły (Kamionki), obok zamku książąt mazowieckich. Jego początki sięgają XIII wieku. Wtedy zostało otoczone wałem ziemnym, który został pod koniec XIV wieku zastąpiony murem obronnym. Założycielem miasta był Bolesław II, książę mazowiecki. Ze względu na dogodne położenie mieszkali w nim główne bogaci kupcy.
Na środku mieszkali najbogatsi
Rynek Starego Miasta w Warszawie, po lewej: Strona Kołłątaja, w tle: Strona Dekerta, zwana dawniej "miejską"
(fot. Wikimedia Commons/Unknown/[1])
W środku miasta znajdował się plac w kształcie prostokąta, przy którym zamieszkali najbogatsi osadnicy. Każdy z nich miał działkę o kształcie prostokąta. Taki kształt zapewniał pomieszczenie na nim jak największej liczby zabudowań.
Domy były wąskie, jedno lub dwupiętrowe, ze stromymi schodami i dwuspadowymi dachami. Początkowo wszystkie były drewniane, ale po licznych pożarach postanowiono budować domy murowane. Całe miasto miało powierzchnię ok. 10 ha, dwa place targowe, 12 ulic i około 170 domów.
Po założeniu miasta wzniesiono kościół parafialny św. Jana. Przy Rynku mieszkał wójt, który zarządzał miastem. Od połowy XIV wieku razem z Radą Miejską urzędował w Ratuszu na środku Rynku. Rozpoczął się intensywny rozwój grodu. Miasto otrzymało podwójną linię murów, zbudowano baszty i wykopano fosę. Do środka można było się dostać jedną z dwóch bram, Krakowską i Nowomiejską lub od strony Wisły furtkami dla pieszych. W okolicy Bramy Krakowskiej stał budynek zwany Dworem Wielkim. Budowla z dużym dziedzińcem była otoczona dodatkowym murem. Znajdowały się tu budynki mieszczące sąd i kancelarię grodzką. Oprócz kościoła mieszkańcy mieli do dyspozycji kościół św. Marcina, szpital św. Ducha, dwa cmentarze i łaźnię. W Wieży Marszałkowskiej mieściło się więzienie.
Powstanie prawie wszystko zniszczyło
Rynek Starego Miasta w Warszawie, 1945
(fot. Wikimedia Commons/Unknown/[1])
Po przeniesieniu dworu królewskiego z Krakowa do Warszawy miasto zyskało zbiorniki wody pitnej i połączony z nimi system wodociągowy. Wznoszone były coraz bardziej okazałe kamienice. Rynek stanowił centrum handlu. Na początku XIX wieku Stare Miasto zostało pozbawione murów obronnych.
Podczas powstania warszawskiego zabudowania Starego Miasta zostały zniszczone w 90%. Warszawscy architekci podjęli odbudowę miasta po pierwszych zniszczeniach.
5 listopada 1944 roku odbył się pierwszy zjazd Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej. Architekci wystosowali pismo do Biura Planowania i Odbudowy o jak najszybsze podjęcie decyzji w tej sprawie. Po Nowym Roku powstało Biuro Odbudowy Stolicy kierowane przez Romana Piotrowskiego. Odbudową zajmował się Wydział Architektury Zabytkowej BOS-u. Prowadzono prace zabezpieczające i odgruzowujące.
W pierwszej kolejności czyszczono i zabezpieczano kamienice. Pomagali w tym także mieszkańcy Warszawy. Do końca 1949 roku odgruzowano blisko 100 kamieniczek i 45 budynków. Dłużej trwała odbudowa katedry św. Jana i innych kościołów na Starym Mieście. Decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego podjęto w tym samym roku. Prace jednak trwały bardzo długo. Dopiero w 1981 roku udostępniono zwiedzającym część wnętrz zamku.
Unikat na skalę światową
Widok z lotu ptaka na Stare Miasto w Warszawie
(fot. Wikimedia Commons/Zbyszko Siemaszko/[1])
Stare Miasto w Warszawie stanowi jedyny na świecie obszar planowanej i dokończonej odbudowy terenu zabytkowej zabudowy miejskiej po zniszczeniach sięgających 90%. Projekt opracował zespół architektów przy współpracy historyków sztuki na podstawie zachowanych wizerunków Warszawy.
2 września 1980 roku Stare Miasto w Warszawie zostało umieszczone na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Jako wyjaśnienie podano:
"Ponad 85% zabytkowego centrum Warszawy zostało zniszczone przez nazistowskie oddziały okupacyjne. Po wojnie mieszkańcy Warszawy podjęli dzieło odbudowy, które doprowadziło do odtworzenia kościołów, pałaców i domów będących symbolem polskiej kultury i narodowej tożsamości. Jest to wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji zespołu historycznego."
Na bruku przy ul. Zapiecek umieszczono tablicę pamiątkową z napisem:
"Postanowieniem komitetu dziedzictwa światowego warszawskie Stare Miasto dobrem kultury światowej UNESCO. Wrzesień 1980".
Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0
Cytaty z artykułu z Wikipedii
[1] Zdjęcia udostępnione są na licencji:
Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Polska
