Syrena w PRL-u. Zapomniana królowa polskich szos i...poboczy. Miała różne oblicza. Produkowano ją w Bielsku-Białej

We czasach PRL-u o wszystkim co działo się w gospodarce decydowały władze partyjne. Te na początku lat 50. dostrzegły i zakomunikowały, że:

- Należy zbudować popularny, oszczędzający czas środek przewozu przy wykonywaniu czynności służbowych i wypoczynku, przeznaczony dla racjonalizatorów, przodowników pracy, aktywistów, naukowców i przodujących przedstawicieli inteligencji.

Przymiarki i prace koncepcyjne nad pierwszym i jak się okazało jedynym do tej pory samochodem polskiej konstrukcji trwały kilka lat. Prototypowe auta testowano, przerabiano, dostosowywano do ówczesnych możliwości technicznych raczkującego w kraju przemysłu motoryzacyjnego. Ostatecznie wiosną 1957 roku rozpoczęto produkcję pojazdu, który nazwano Syrena.

Produkcja ruszyła w warszawskiej Fabryce Samochodów Osobowych na niewielką, niemal manufakturową skalę. W pierwszym roku udało się wyprodukować 200 (słownie: dwieście) egzemplarzy. W 1958 roku nieco ponad 600. Masowa produkcja zaczęła się dopiero w 1959 r., ale i wtedy, zgodnie z planem zakładano, że fabrykę opuści 4 tysiące samochodów rocznie. Z czasem rozwinięto produkcję do 10 tysięcy. Na wyposzczonym krajowym rynku, była to kropla w morzu potrzeb.

Sam pojazd był siermiężny jak wczesny socjalizm. Wyposażony w silnik (dwucylindrowy dwusów) o mocy 26 KM mógł rozwijać maksymalną prędkość do100 km/h. W trakcie jazdy spalał około 8 litrów paliwa na 100 km.
Charakterystyczne dla wczesnych Syren były drzwi otwierane „pod wiatr” w kierunku przeciwnym do kierunku jazdy, tzw. kurołapy (można było łapać kury i zające). Użytkownicy syren skarżyli się na fatalną jakość wykonania i wykończenia, niewygodne fotele, opornie działającą skrzynię biegów i słaby układ hamulcowy
Końcówka lat 50. to czas panowania Syreny 100. W kolejnej dekadzie model ten ulegał drobnym modyfikacjom i co 2-3 lata pojawiała się na rynku nowe wersje oznaczane kolejnymi liczbami 101, 102, 103 i 104. Pierwsze modele były 4-osobowe. Wnętrze auta powiększono dopiero w połowie lat 60. Syrena 104 mogła już pomieścić kierowcę i czterech pasażerów.

Z początkiem lat 70. władze podjęły strategiczną decyzję o przeniesieniu produkcji Syreny do Bielska-Białej. FSO na warszawskim Żeraniu miała skupić się na licencyjnym Fiacie 125p, który był na owe czasy prawdziwym odkryciem.
Bielsko wybrano nie przez przypadek. To tu w Wytwórni Sprzętu Mechanicznego (WSM szybko przekształcono w Fabrykę Samochodów Małolitrażowych) od kilku lat powstawały silniki, skrzynie biegów i przednie zawieszenia do Syren 104. Latem 1972 roku oficjalnie przejęto produkcję samochodów, a pierwsze egzemplarze wyjechały spod Szyndzielni we wrześniu tego roku. Jak przystało na erę wczesnego Gierka był to unowocześniony model 105. Pierwszy wśród syren, w którym drzwi otwierały się zgodnie z kierunkiem jazdy. Niebagatelna była też maksymalna prędkość – 120 kilometrów na godzinę. Spalanie jak wcześniej 8 litrów na setkę.
Wkrótce bielscy konstruktorzy poszli za ciosem i szybko stworzyli królową w wersji luksusowej – czyli Syrenę 105 Lux. Zastosowano w niej kilka zmian
konstrukcyjnych i wzbogacono wyposażenie by poprawić komfort jazdy i estetykę pojazdu. W podłodze między siedzeniami umieszczono lewarek zmiany biegów i dźwignię hamulca ręcznego. W kabinie umieszczono wygodniejsze fotele z możliwością regulacji kąta oparcia, pojawiała się możliwość montażu radia Nowością było m.in. zewnętrzne lusterko wsteczne i …ozdobne kołpaki kół.
Jesienią 1976 roku podstawowy model Syreny 105 oficjalnie kosztował 94 tys. zł. Średnie zarobki wynosiły około 4 - 4,5 tys. zł. Oczywiście na tzw. wolnym rynku czyli giełdzie za syrenę nówkę trzeba było zapłacić więcej

W Bielsku-Białej udało się stworzyć i wprowadzić do produkcji dwa modele Syreny - Bosto i R20.
Nazwa „Bosto” była skrótem określenia „bielski osobowo-towarowy”. Samochód miał nadwozie „furgonowate” przystosowane był do przewozu czterech osób i ładunków o masie do 200 kg. Kabina kierowcy była oddzielona od części ładunkowej niską, składaną przegrodą blaszaną oraz siatką rozpiętą między przegrodą a dachem. Charakterystycznym elementem tego auta było koło zapasowe umieszczone na dachu kabiny kierowcy.
Model R20 był pick-upem z założenia przeznaczonym dla rolników. Miał unowocześnić wieś i zastąpić furmanki. Syrena R20 miała dwuosobową kabinę kierowcy oraz blaszaną skrzynię ładunkowa ze stałymi burtami i drewnianą podłogą. Skrzynia miała ładowność 400 kg. Opcjonalnie mogły nią podróżować 4 osoby.

Od końca lat 50. seryjnej produkcji syren towarzyszyły prace nad licznymi prototypami. Eksperymentowano na całego, a konstruktorzy rozwijali skrzydła wyobraźni.
W 1960 roku powstał prototyp doświadczalnego samochodu 2-osobowego o charakterze sportowym. Nadwozie z laminatu szklano-epoksydowego osadzone na stalowej płycie nośnej. Syrena Sport była ponoć najpiękniejszym modelem auta po drugiej stronie żelaznej kurtyny

W tym samym roku wykonano prototyp siedmioosobowego mikrobusu. W środku nadwozia umieszczono trzy rzędy siedzeń. Po wyjęciu dwóch tylnych rzędów tworzyła się stosunkowo duża płaska powierzchnia ładunkowa,

Była też eksperymentalna Syrena „laminat” z1968 r. Nadwozie powstało z laminatu szklano-epoksydowego.
Warto też wspomnieć o Syrenie 110 z 1966 r. Prototyp ten był 3-drzwiowy i zupełnie nie był podobny do innych modeli tej marki.

• W latach 60. syreny uczestniczyły w Rajdzie Monte Carlo. Za sportowy sukces można uznać 99 i 96 miejsce załóg ścigających się Syrenami 101 w 1960 i 1961roku.
• Syrena zagrała główną rolę w filmie „Kochajmy Syrenki” – komedii muzycznej z 1966 roku. W filmie tym wystąpili także Jacek Fedorowicz i Bogdan Łazuka
• Ostatnia syrena zjechała z taśm montażowych FSM 30 czerwca 1983 roku.
• Przez 26 lat produkcji powstało 521 311 egzemplarzy syren różnych modeli.
• Ponad 330 tysięcy Syren wyprodukowano w Bielsku-Białej.