Ważna rola Przemyśla w I wojnie światowej

Norbert Ziętal
Fort I "Salis Soglio” w 1915 roku
Fort I "Salis Soglio” w 1915 roku Wikimedia Commons
Miasto znalazło się na pierwszej linii walk zaborcy rosyjskiego z austriackim. W Przemyślu w 1914 roku znajdował się austriacki Sztab Generalny

Zadaniem twierdzy była obrona od południa najdogodniejszych przejść przez przełęcze karpackie i szlaków, które wiodły do centralnej części Węgier.

W wyniku starań Władysława Sikorskiego, późniejszego słynnego generała i premiera rządu polskiego, 19 sierpnia 1914 r. zapada w Przemyślu decyzja o utworzeniu Legionów Polskich. Wschodniego we Lwowie i Zachodniego w Krakowie. Kryzys przysięgowy Legionów w 1916 r. i ich rozwiązanie, również w Przemyślu, na przełomie sierpnia i września 1917 r. kończy ten etap czynu zbrojnego. - Wbrew dość powszechnej opinii, Legiony nie rozpoczęły się w krakowskich Oleandrach. Stamtąd faktycznie, 6 sierpnia 1914 r., wyruszyły wszystkie organizacje strzeleckie, jako I Kompania Kadrowa. To było wojsko, które szło do powstania, które miało wybuchnąć. Faktycznie decyzja o powstaniu Legionów zapadła później w Przemyślu, 16 sierpnia 1914 r., a dopiero w listopadzie oddziały zostały przekształcone w legiony. Dlaczego w Przemyślu? Bo tutaj, w budynku przy ul. Smolki, był sztab generalny armii austriackiej. Wojska nie mógł powołać żaden komitet tylko sztab generalny i tak się stało właśnie w naszym mieście - mówi Leszek Włodek, historyk, z Instytutu Kresów Wschodnich im. Św. Brunona Bonifacego w Przemyślu.

- Jest jeszcze jedna, szerzej nieznana informacja, dotycząca Przemyśla i Piłsudskiego. To właśnie w Przemyślu Józef Piłsudski pierwszy raz spotkał się z wywiadem austriackim. To była tajna działalność, przed wojną o tym nie mówiono. Wiadomo, sprawy wywiadu nie są nagłaśniane zbyt szybko. Ale miało to ogromne znaczenie. Do spotkania doszło 29 września 1906 r. - mówi pan Leszek. Na dowód pokazuje wydaną w 1967 r. przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe publikację "Galicyjska działalność wojskowa Piłsudskiego 1906 - 1914", która zawiera spis i treść różnych dokumentów związanych z późniejszym marszałkiem. 10 października 1906 r. płk Franz Kanik, szef sztabu 10 Korpusu w Przemyślu, przekazał raport gen. Friedrichowi von Back, szefowi Sztabu Generalnego w Wiedniu,
Dalej Kanik wymieniał, co Polacy chcieliby w zamian, w ramach podjętej współpracy wywiadowczej.

"Te wzajemne usługi są pomyślane, jako poparcie walki przeciwko rządowi rosyjskiemu w sposób następujący: ułatwianie nabywania broni, tolerowanie tajnych składów broni i agentów partyjnych w Galicji, niestosowanie represji wobec rezerwistów austriackich, którzy brali udział w walce przeciwko Rosji, i wobec rewolucjonistów w przypadku ewentualnej interwencji naszej monarchii". Płk Kanik przedstawił Piłsudskiego jako "z Litwy, który podobno kieruje organizacją bojową". Drugą osobą był dr Witold Jodko, którego scharakteryzował jako "podobno bogaty, z Królestwa Polskiego, zamieszkały w Londynie".

Austriacki oficer: w Galicji są składy broni i agenci

W rozmowie uczestniczyli również Józef Weiser, wspierający PPS fabrykat z Sassowa pod Złoczowem, nadkomisarz straży skarbowej Józef Czernecki, przydzielony do ośrodka wywiadowczego we Lwowie, jako pośredniczący w tej rozmowie, oraz dwaj oficerowie oddziału wywiadowczego, nie wymieni z nazwisk. "Aby się możliwie najwięcej dowiedzieć, wysłuchałem obu panów aż do końca, nie wypowiadając jednak mego zdania" - pisał Kanik. W dalszej części meldunku scharakteryzował PPS. Przekazał informacje, że w Kongresówce jest 70 tys. uzbrojonych ludzi, a w razie otwartej walki do boju może stanąć nawet 200 tys.

Spotkanie Piłsudskiego z wywiadem i jego oferta wywarła duży wpływ na Austriaków. W wydanej w 1930 r. książce "Zwolf Jahre Kundschaftsdienst" wspomina o niej szef Biura Ewidencyjnego gen. Maximilian Ronge.

Norbert Ziętal
NOWINY

Uroczysta przysięga wojskowa? W Szczecinku tylko po wyborach

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na naszahistoria.pl Nasza Historia
Dodaj ogłoszenie