Dubček i jego rewolucja

W przemówieniu wygłoszonym w dwudziestą rocznicę przewrotu komunistycznego Dubček ogłosił konieczność zmian w życiu społecznym i gospodarczym kraju. 30 marca na stanowisko prezydenta Czechosłowacji wybrano Ludwika Svobodę. Zaraz potem premierem został Oldřich Černík. Opracowano "program działania", który wytyczał główne kierunki zmian.

Obiecano w nim rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych. Zapowiedziano większą samodzielność przedsiębiorstwom i umożliwienie samorządom pracowniczym udział w podejmowaniu decyzji. Koncepcje zmian nazwano "socjalizmem z ludzką twarzą". Reformy szybko zostały podchwycone przez społeczeństwo, które domagało się większej wolności wyznań i partii. Pod naciskiem społeczeństwa otwarto granice i zrehabilitowano osoby skazane po 1948 roku.

Spotkanie przywódców Układu Warszawskiego w ostatnich latach istnienia bloku (1987 r.). Od lewej stoją Gustáv Husák, Todor Żiwkow, Erich Honecker, Michaił Gorbaczow, Nicolae Ceauşescu, Wojciech Jaruzelski, János Kádár
(fot. Wikimedia Commons/Mittelstädt, Rainer[2])

23 marca w Dreźnie na spotkaniu przedstawicieli partii komunistycznych i rządów Czechosłowacji, ZSRR, NRD, Węgier, Bułgarii i Polski na określenie sytuacji użyto słowa "kontrrewolucja".

Przeciwko reformom występowali Walter Ulbricht i Władysław Gomułka. Od 18 czerwca na terenie Czechosłowacji przeprowadzono ćwiczenia Układu Warszawskiego, które miały przygotować do późniejszej inwazji.

Kiedy 14 lipca doszło do narady w Warszawie, państwa "piątki" wystosowały list do Komunistycznej Partii Czechosłowacji, w którym pisano:

"Nie było i nie jest naszym zamiarem mieszanie się w kwestie będące wewnętrznymi sprawami Waszej Partii i Waszego Państwa. Nie było i nie jest naszym zamiarem naruszanie zasady respektowania samodzielności i równości w stosunkach pomiędzy partiami komunistycznymi i krajami socjalistycznymi […].

Nie możemy jednak zgodzić się na to, aby wrogie siły zawróciły Wasz kraj z drogi socjalizmu i spowodowały niebezpieczeństwo odłączenia się Czechosłowacji od wspólnoty socjalistycznej. To nie są tylko Wasze sprawy. Są to wspólne sprawy wszystkich partii komunistycznych i robotniczych i wszystkich państw zjednoczonych sojuszem przez współpracę i przyjaźń.

Są to wspólne sprawy naszych państw, które zjednoczyły się w Układzie Warszawskim, aby zagwarantować niezależność, pokój i bezpieczeństwo w Europie, aby stawić tamę imperialistycznym siłom agresji i rewanżyzmu."
Władze Czechosłowacji jednak żądania odrzuciły. Doszło do dwóch rozmów, które miały załagodzić konflikt. Władze czechosłowackie zadeklarowały wierność socjalizmowi i chęć pozostania w Układzie Warszawskim. Praktycznie jednak, rozmowy te niczego nie zmieniły w sytuacji wewnętrznej Czechosłowacji.

Oficerowie polscy w Czechosłowacji podczas interwencji wojsk Układu Warszawskiego
(fot. Wikimedia Commons/Kerim44/ [1])

Władze radzieckie postanowiły rozwiązać problem siłą. 20 sierpnia 1968 roku rozpoczęła się operacja "Dunaj". Pretekstem do inwazji był list opublikowany w radzieckiej prasie, w której władze Czechosłowacji zwracają się do Kremla z prośbą o pomoc i użycie sił zbrojnych.

Alexander Dubček i funkcjonariusze partii zostali aresztowani i wywiezieni do Moskwy. Prezydent Czechosłowacji wezwał ludność do zachowania spokoju, jednak na skutek spontanicznego oporu społeczeństwa w ciągu jednego dnia zginęło 48 osób.

W Moskwie podjęto rozmowy z uwięzionymi. Ich skutkiem był "protokół moskiewski", który zakładał normalizację kraju, czyli usunięcie ze stanowisk polityków antysocjalistycznych. W praktyce oznaczało to cofnięcie reform praskiej wiosny.

W Czechosłowacji zaczęły stacjonować wojska radzieckie, wznowiono cenzurę i zaczęto ograniczać wolność zrzeszania się. Społeczeństwo ostro protestowało. Symbolem sprzeciwu było samospalenie Jana Palacha, studenta Uniwersytetu Karola w Pradze (16 stycznia 1969).

Kiedy po tzw. rozruchach hokejowych w marcu 1969 roku (zwycięstwo hokeistów czechosłowackich nad ekipą ZSRR) ze stanowiska I sekretarza KPCz usunięto Alexandra Dubčeka, nowym przywódcą został Gustáv Husák. Oznaczało to zniweczenie owoców praskiej wiosny. Ponownie zaostrzono cenzurę i rozwiązano szereg niezależnych organizacji.

Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0

Wszystkie cytaty w tekście pochodzą z artykułu w Wikipedii artykułu z Wikipedii.

[1] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 2.0.

[2] Zdjęcie udostępnione jest na licencji:

Creative Commons
Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach. 3.0. Niemcy