Niezwykła wystawa o rzece Odrze we Wrocławiu. Niektóre obiekty po raz pierwszy zostały przedstawione szerszej publiczności

Najnowsza ekspozycja, prezentowana do 11 grudnia, ma charakter ekskluzywny. Wśród prezentowanych na niej eksponatów znalazły się m.in.

• wydana pod koniec XV wieku mapa Germania Magna, autorstwa Ptolemeusza z Aleksandrii
• najstarsza mapa Śląska Sebastiana Muenstera z 1544 roku
• wyjątkowa przeglądowa mapa Odry z końca XIX wieku (Übersichtskarte der Oder von der österreischen Grenze bei Annaberg bis unterhalb Stettin).

Po raz pierwszy publicznie wystawiono wszystkie XX-wieczne traktaty i układy graniczne dotyczący linii na Odrze i Nysie. Od Układu Zgorzeleckiego z 1950 roku (Układ między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej) do Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwierdzeniu istniejącej między nimi granicy z 1990 roku.

Niewątpliwą atrakcję stanowi nigdy nieprezentowany w Polsce protokół Konferencji Poczdamskiej z 1945 roku.

- Pierwszy raz w historii świata obok siebie zgromadzone są tak wyjątkowe obiekty - mapy od XIV w. i wszystkie XX-wieczne traktaty dotyczące Odry. Oryginały. W pięknej oprawie ekspozycyjnej - opisuje dr Marek Mutor, dyrektor Centrum Historii Zajezdnia.

O XVIII- wiecznej mapie autorstwa Friedricha Christiana von Wrede mówi dr hab. Wojciech Kucharski, autor wystawy.

- To pierwsza najstarsza, wojskowa mapa Śląska. Do dzisiaj takie mapy są wykorzystywane przez historyków. A jedyny egzemplarz na świecie prezentujemy my, bo to rękopis na co dzień przechowywany w Staatsbibliothek w Berlinie - opowiada dr hab. Kucharski.

Rzeka, która przepływa przez Wrocław, jeszcze się nie nazywała Odra, gdy osiemnaście milionów lat temu wpływała do Paratetydy – morza, czasem nazywanego Sarmackim. Przez miliony lat Odra zmieniała nie tylko kształt i długość, ale nawet kierunek biegu. Obecnie to druga co do wielkości rzeka w Polsce, licząca 854 kilometry, z czego 112 kilometrów znajduje się w granicach Czech.

- Nie wiemy, kiedy pojawiła się nazwa „Odra”. Językoznawcy i historycy są jednak zgodni, że nazwy rzek są dość trwałe i stare, mogą mieć nawet kilka tysięcy lat. Odrę najczęściej określano mianem „Odra”, „Oder” i „Viadrus”. Po raz pierwszy nazwę tej rzeki w wersji „Odera” odnotowano w 948 roku, a w wersji polskiej „Odra” zapisano najwcześniej w 1067 roku - stwierdza W. Kucharski.

Z kolei nazwa „Viadrus” została spopularyzowana w późnośredniowiecznych i renesansowych łacińskich edycjach map pochodzących z Geografii Klaudiusza Ptolemeusza z Aleksandrii. Etymologia nazwy naszej rzeki, niezależnie od wersji językowej, jest przedmiotem sporu wśród badaczy. Niemniej najczęściej się przyjmuje, że nazwa ta wiąże się z rzeczownikami określającymi cieki lub z czasownikami „płynąć”, „ciec”.

- Bliższe związki człowieka i interesującej nas rzeki odnotowujemy już w czasach neolitu. Osadnictwo koncentrowało się wówczas na terenach sprzyjających uprawie roślin, których szczególnie na zachód od górnego i środkowego biegu Odry jest całkiem sporo - dodaje historyk.

Co ważne, gdy próbujemy zrozumieć dzieje osadnictwa w Nadodrzu, musimy pamiętać, że Odra do czasów uregulowania była rzeką silnie meandrującą z dość wolnym nurtem. Była przy tym łatwa do przekroczenia. Nie oznacza to jednak, że – na pewnych odcinkach – nie stanowiła granicy.

- Już jednak od wczesnej epoki żelaza często umożliwiała rozprzestrzenianie się nowych tendencji i prądów kulturowych. Znaczenie jej jako drogi w poszczególnych okresach było różne. Dzisiaj archeolodzy bardziej krytycznie odnoszą się do określania rzek, w okresach przed średniowieczem, jako arterii komunikacyjnych. Niemniej właśnie z tego czasu (IX wiek) pochodzą pierwsze ślady potwierdzające wykorzystanie Odry jako drogi transportowej - informuje Wojciech Kucharski.

Wystawa "Odra most. Odra granica” jest biletowana: bilet normalny – 15 zł, bilet ulgowy – 10 zł, bilet grupowy – 150 zł. Wejściówki do nabycia w kasie Zajezdni.