Średniego wzrostu, ale przystojny i zgrabny, o magnetycznym spojrzeniu szaroniebieskich oczu, ujmującej osobowości i żywej inteligencji – tak młodego Józefa Piłsudskiego opisała we wspomnieniach druga żona Aleksandra. Piłsudski bez wątpienia należał do tej kategorii mężczyzn, którzy – choć pozbawieni urody filmowego amanta – podobają się kobietom. Fizyczna atrakcyjność potęgowana była jeszcze przez jego profesję – najpierw był romantycznym konspiratorem, zmagającym się z caratem, potem dowódcą wojskowym, a wreszcie dyktatorem, przed którym drżała cała Polska. Taki mężczyzna nie mógł się nie podobać kobietom.
Miłość na zesłaniu
Jak ustalili biografowie Marszałka, jego pierwszą miłością była poznana na zesłaniu w Kiereńsku Leonarda Lewandowska. Miał wtedy 21 lat i odsiadywał wyrok za udział w zamachu na cara Aleksandra III. Zakochał się w starszej o sześć lat Leonardzie i zamieszkał z nią. Gdy w 1890 r. Lewandowska kończyła karę i szykowała się do powrotu do kraju, młodzi przysięgli sobie dozgonną miłość i mieli się połączyć po zwolnieniu Ziuka.
Ale przysięgi przysięgami, a życie życiem. Piłsudski początkowo pisał do ukochanej romantyczne listy, później jednak zauroczyły go inne kobiety (z jego listów wiemy, że były to niejaka panna Gubarewa i Lidia Łojko) i prawdopodobnie z którąś z nich zdradził Lewandowską. Pisał do niej coraz rzadziej, zaś po powrocie z zesłania zakończył znajomość. Lewandowska nigdy nie wyszła za mąż, a po kilku latach popełniła samobójstwo. Jak pisze Sławomir Koper w książce „Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej”, podobno targnęła się na życie, gdy dowiedziała się o ślubie Piłsudskiego.
Po zwolnieniu Józef osiadł w Wilnie i zaangażował się w działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej. Poznał tam drugą kobietę życia – Marię Juszkiewicz (z domu Koplewską). Juszkiewiczowa miała za sobą małżeństwo, które zostało unieważnione. Wychowywała kilkuletnią córkę Wandę i działała aktywnie w PPS. Była wyjątkowo piękną kobietą. Towarzysz Wiktor oczywiście zainteresował się urodziwą konspiratorką, a z czasem zrodziło się między nimi uczucie. S
prawa była jednak skomplikowana, bo adoratorem Marii był wcześniej… Roman Dmowski. Przyszły lider ruchu narodowego mieszkał wówczas w Mitawie i miał zakaz opuszczania miejsca pobytu, ale regularnie przyjeżdżał do Wilna, by zobaczyć się z Juszkiewiczową. Maria nie mogła się zdecydować, którego wybrać (początkowo skłaniała się ku Dmowskiemu) i pokazywała się na mieście to z jednym, to z drugim. Rywalizacja polityków o kobietę stała się publiczną tajemnicą i tematem plotek. Wreszcie po trzech latach podchodów Maria ostatecznie wybrała Piłsudskiego. Być może późniejsza trwająca całe życie niechęć obu panów miała swoje korzenie właśnie tu.
Gdy w 1905 r., podczas wojny rosyjsko-japońskiej, Piłsudski i Dmowski spotkali się przypadkiem w Tokio, odbyli wielogodzinną nocną rozmowę w cztery oczy. Być może rozmawiali też o kobiecie, którą obaj kochali. Dziwne, że nie powstał dotąd film wykorzystujący ten wątek z życia dwóch wielkich Polaków. Józef i Maria zdecydowali się zalegalizować związek, co w środowisku rewolucjonistów nie było częste. Maria należała do Kościoła luterańskiego i w tym obrządku unieważniła pierwsze małżeństwo.
Piłsudski przeszedł na protestantyzm, co chyba nie było dla niego wielkim wyrzeczeniem, bo całe życie miał dość swobodny stosunek do religii. W czerwcu 1899 r. para wzięła ślub w zborze w Paproci Dolnej w Łomżyńskiem. Życie Piłsudskich podporządkowane było działalności konspiracyjnej. Ziuk w podziemiu drukował „Robotnika”, a gdy go aresztowano, symulował chorobę psychiczną i zbiegł ze szpitala w Petersburgu. Małżonkowie spotkali się w Galicji i osiedli w Krakowie. Tam rozkwitły talenty towarzyskie Marii, która prowadziła dom otwarty i dała się poznać jako osoba inteligentna i gościnna. Wtedy też zaczęły się zaznaczać różnice osobowości małżonków. Maria lubiła spotkania i wizyty w kawiarniach, Józef coraz bardziej zamykał się w sobie, a brak sukcesów w działalności politycznej wpędzał go w depresję.
Broń pod spódnicą
Przełom przyniósł wybuch rewolucji 1905 r. Piłsudski utworzył PPS Frakcję Rewolucyjną, która rozpoczęła zbrojną walkę z rosyjskim zaborcą. W 1906 r. poznał młodszą o 15 lat działaczkę Aleksandrę Szczerbińską. Była ona ofiarną rewolucjonistką, zajmującą się transportem i ukrywaniem broni i materiałów wybuchowych. Pod spódnicą i bluzkami przewoziła nieraz po kilkaset sztuk naboi, ale też rewolwery i wybuchowy ekrazyt.
Konspiracyjna robota zbliżyła Aleksandrę i Józefa i z czasem spowodowała, że zaangażowali się uczuciowo. Podczas jednego w pobytów w Kijowie (planowano tam włamanie do banku), Ziuk wyznał dziewczynie miłość. Tak narodził się małżeński trójkąt – Piłsudski zostawił Marię, a związał się z Aleksandrą i z nią planował życie. Maria źle przyjęła zdradę męża, nie chciała słyszeć o rozwodzie, poważnie zapadła też na zdrowiu. Komendant od czasu do czasu bywał u niej, wyjeżdżał z nią na wieś, a jednocześnie Aleksandra pozostawała jego najbliższą współpracowniczką.
Rzadziej widywali się po wybuchu wojny. Spotkali się dopiero w 1916 r. w Warszawie. Gdy Komendant siedział w niemieckim więzieniu w Magdeburgu, Aleksandra 7 lutego 1918 r. urodziła córkę. Nadano jej imię Wanda, takie samo, jakie nosiła zmarła w 1908 r. pasierbica Piłsudskiego, córka Marii z pierwszego małżeństwa, do której Józef był bardzo przywiązany. Józef i Aleksandra spotkali się 10 listopada 1918 r. po powrocie Komendanta do Warszawy.
By uniknąć plotek, mieszkali osobno. Sprawa trójkąta była jednak zbyt oczywista. Piłsudskiego atakowała niechętna mu prasa prawicowa, tropiąca niemoralne postępki przeciwników politycznych. Rozwiązanie przyniósł los – Maria Piłsudska zmarła 17 sierpnia 1921 r. Pochowano ją w Wilnie, a Piłsudski nie pojawił się na pogrzebie. Dwa miesiące później Marszałek wziął ślub z Aleksandrą Szczerbińską. Cicha uroczystość odbyła się w Belwederze. Wcześniej, 28 lutego 1920 r., Piłsudskim urodziła się druga córka – Jadwiga.
Wycofanie się Marszałka z aktywnego życia politycznego w 1922 r. przyniosło rodzinie spokojne życie w dworku Milusin w Sulejówku. Marszałek czytywał tam prasę, pisał książki, układał pasjanse i cieszył się rodziną. Jako że dochody oddawał na cele publiczne, żyli bardzo skromnie. Sytuacja uległa zmianie po przewrocie majowym, gdy stał się de facto najważniejszą osobą w państwie. Wcześniej w jego życiu pojawiła się kolejna kobieta.
W 1924 r. Piłsudski z rodziną udał się na wypoczynek do Druskiennik. Poznał tam młodszą o 30 lat lekarkę Eugenię Lewicką. Inteligentna i urodziwa pani doktor zrobiła na nim wrażenie. Marszałek coraz częściej zaczął jeździć do Druskiennik, już bez rodziny, i coraz więcej czasu spędzał z Eugenią.
Pod jej wpływem w 1927 r. utworzył Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, a w jego radzie znalazła się młoda pani doktor. Romans trwał sześć lat. Aleksandra zdawała sobie z niego sprawę i mocno go przeżywała. Spotkało ją to, co sama zgotowała poprzedniczce. W 1930 r. Marszałek udał się na dłuższy wypoczynek na Maderę. Towarzyszyła mu oczywiście dr Lewicka. Nie wiemy, co się stało, ale po powrocie romans został zakończony, a cztery miesiące później Eugenię znaleziono nieprzytomną po zatruciu.
Zmarła w szpitalu. Na pogrzeb przybyli urzędnicy państwowi, w tym premier i Marszałek. Lewicka uchodziła za ostatnią miłość Piłsudskiego. Tymczasem w 1995 r. ujawniono na aukcji listy podpisane „J. Piłsudski” i kierowane do niejakiej Jadwigi Burhardt, eleganckiej wdowy. Z korespondencji wynika wyraźnie, że Piłsudskiego i Burhardt coś łączyło i że spotykali się potajemnie. Jadwiga zmarła w 1965 r. i nigdy nie wspominała o romansie z Marszałkiem. Biografowie zastanawiają się, czy pod podpisem „J. Piłsudski” nie krył się aby brat Marszałka, Jan.
