Pierwszy Proces Oświęcimski toczył się w Krakowie przed polskim Najwyższym Trybunałem Narodowym między 24 listopada a 22 grudnia 1947. Na ławie oskarżonych zasiadło 40 byłych członków załogi niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.
Proces odbył się w specjalnie do tego przygotowanej sali Związku Nauczycielstwa Polskiego, która mogła pomieścić 500 osób i był równolegle tłumaczony na cztery języki.
Akt oskarżenia obejmował przede wszystkim zarzuty dotyczące udziału oskarżonych w gazowaniu Żydów przywożonych z całej Europy na terenie obozu w Brzezince, dokonywania rozlicznych egzekucji i maltretowania więźniów oraz popełnienia innych okrucieństw na terenie obozu.
23 wyroki śmierci
Ława oskarżonych.
(fot. Wikimedia Commons)
Na ławie oskarżonych zasiedli między innymi: Arthur Liebehenschel (komendant obozu, następca Rudolfa Hössa), Max Grabner (szef obozowego Gestapo), Hans Aumeier (jeden z kierowników obozu i zastępców komendanta), Maria Mandl (kierowniczka obozu kobiecego w Brzezince), Karl Ernst Möckel (szef obozowej administracji) i Erich Muhsfeldt (kierownik krematoriów w Brzezince).
Aumeier i Muhsfeldt zostali już wcześniej skazani za zbrodnie popełnione w obozach na terenie III Rzeszy, lecz Amerykanie postanowili przekazać ich Polsce by odpowiedzieli także za zbrodnie których dopuścili się w Auschwitz.
W toku procesu trybunał uznał organizację obozów koncentracyjnych za organizację przestępczą. W wyniku procesu 23 oskarżonych skazano na karę śmierci przez powieszenie (2 oskarżonym zamieniono ją następnie na dożywotnie pozbawienie wolności), 16 na karę pozbawienia wolności od dożywotniego pozbawienia wolności do 3 lat, a jednego oskarżonego uniewinniono.
"Gdyby nie odczuwali potrzeby zabijania, to nie znęcaliby się nad nimi"
Maria Mendel, kierowniczka obozu kobiecego w Birkenau.
W uzasadnieniu wyroku Najwyższy Trybunał Narodowy rozstrzygnął kwestię powołania się oskarżonych na rozkaz przełożonych, co miało znaczenie nie tylko dla tej sprawy, stwierdzając, iż: "Znęcanie się nad i tak nadmiernie udręczonymi więźniami dowodzi wielkiego zezwierzęcenia tych oskarżonych, którzy w wyniku przewodu sądowego zostali skazani na karę śmierci. To znęcanie się ze strony tych oskarżonych, którzy wszyscy brali mniejszy lub większy udział w zabijaniu więźniów, wskazuje też na to, że ci oskarżeni brali udział w tych zabójstwach z potrzeby wewnętrznej zabijania, a nie w wykonaniu rozkazu przełożonych. Gdyby bowiem nie odczuwali potrzeby zabijania, to albo okazywaliby więźniom współczucie, albo też byliby dla nich obojętni, lecz nie znęcaliby się nad nimi."
Wyroki śmierci wykonano 24 stycznia 1948 w więzieniu Montelupich w Krakowie.
21 kwietnia 1988 roku w krakowskim więzieniu wykonano po raz ostatni w Polsce karę śmierci. Współcześnie w budynku przy ul. Montelupich 7 znajduje się Areszt Śledczy w Krakowie.
Oprac. na podstawie artykułu z Wikipedii, autorstwa, udost. na licencji CC-BY-SA 3.0
