Spis treści
"Zabili Janka!"
Kiedy Krzysztof Dowgiałło komponował "Balladę o Janku Wiśniewskim", nie znał rzeczywistego imienia i nazwiska zabitego młodego mężczyzny, dlatego nazwał go symbolicznie Jankiem Wiśniewskim. Jak później wspominał jeszcze w okolicach Stoczni, usłyszał okrzyk "Zabili Janka!". Dodał do tego zasłyszane w innym miejscu nazwisko Wiśniewski i powiązał z niesionym na drzwiach zabitym, który już wówczas stał się symbolem grudnia 1970, symbolem oporu przeciwko komunistycznej władzy.
Nagranie z płyty "Postulat 22" wydanej w roku 1980, tekst: Krzysztof Dowgiałło, muzyka i wykonanie: Mieczysław Cholewa
Zbyszek Godlewski z Zielonej Góry
Tymczasem ten słynny Janek Wiśniewski to tak naprawdę urodzony w Zielonej Górze Zbyszek Godlewski. 17 grudnia 1970 roku, 18-latek szedł do pracy w Stoczni Gdyńskiej im. Komuny Paryskiej. Jak później opowiadała nam jego mama, Izabela Godlewska, zginął na wiadukcie, a dokładniej nieopodal przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej Gdynia Stocznia. Robotnicy położyli go na drzwiach i zanieśli pod urząd miejski w Gdyni, gdzie lekarz stwierdził, że nie żyje. Jego ciało zabrano do szpitala w Redłowie. O śmierci rodziców zawiadomił jego kolega. Szukali syna po wszystkich szpitalach, aż wreszcie go znaleźli.
Zbyszek przyszedł na świat 3 sierpnia 1952 r. w Zielonej Górze. Jednak w Winnym Grodzie nie zabawił w długo. Jego tata, Eugeniusz, był wojskowym i rodzina mieszkała tam, gdzie rozkaz rzucił. Najpierw był to Żagań, później Łódź i wreszcie Elbląg. To stąd nastolatek pojechał do pracy.
Trzy dziury po strzale na zakrwawionym swetrze syna
Dramatyczne były także okoliczności pogrzebu. Ofiary protestu chowano nocą z 18 na 19 grudnia, aby ich pogrzeby nie stały się okazją do manifestacji. Rodzinę zapakowano do pięcioosobowej nyski i zawieziono na cmentarz w Oliwie. Nie pozwolono nawet ubrać ciała, które nosiło ślady pocisków… Rodzice Zbyszka Godlewskiego poinformowali później, że na oddanym mu pokrwawionym swetrze syna widniały 3 dziury prawdopodobnie po postrzale, dwie na części brzusznej i jedna na części piersiowej. Mniej więcej rok później ciało przeniesiono na nekropolię w Elblągu.
Ulica Zbyszka Godlewskiego w Zielonej Górze
W listopadzie 2013 podczas niezwykle wzruszającej uroczystości bezimienna dotąd ulica została nazwana imieniem i nazwiskiem Zbyszka Godlewskiego. Odsłonięto również pamiątkową tablicę, która znajduje się tuż za wjazdem od strony Stefana Wyszyńskiego.
Ballada o Janku Wiśniewskim napisana w 1971 roku?
Niewykluczone, iż najbardziej znana wersja "Ballady o Janku Wiśniewskim", której fragmenty wykorzystano m.in. w filmach: „Człowiek z żelaza”, „Psy”, „Czarny czwartek”, skomponował Andrzej Korzyński (2 marca 1940 - 18 kwietnia 2022). Zdaniem historyka dr Piotra Brzezińskiego, ballada została napisana na gorąco, tuż po tragedii grudniowej, o czym świadczyć miało odnalezienie najstarszego rękopisu z początku 1971 roku.
Chłopcy z Grabówka, chłopcy z Chyloni
Dzisiaj milicja użyła broni
Dzielnieśmy stali, celnie rzucali
Janek Wiśniewski padł
Na drzwiach ponieśli go Świętojańską
Naprzeciw glinom, naprzeciw tankom
Chłopcy stoczniowcy pomścijcie druha
Janek Wiśniewski padł.
...
Nie płaczcie matki, to nie na darmo
Nad stocznią sztandar z czarną kokardą
Za chleb i wolność, i nową Polskę
Janek Wiśniewski padł
"Ballada o Janku Wiśniewskim" - fragment
"Czarny czwartek"
Najnowsza znana nam wersja "Ballady o Janku Wiśniewskim" pojawia się w filmie Antoniego Krauzego "Czarny czwartek" z 2011 roku. Utwór wykonuje Kazik Staszewski. Do piosenki powstał również teledysk promujący film.
Obejrzyj również: Wspomnienie robotniczej masakry. Jak wyglądał 17 grudnia 1970 roku w Szczecinie?
