Jak podkreśla Muzeum Powstania Warszawskiego - do tej pory rozpoznano 179 osób dzięki akcji "Rozpoznaj" oraz pracy muzealnych historyków. Akcja rozpoczęła się jeszcze w trakcie prac nad filmem dokumentalnym Jana Komasy "Powstanie Warszawskie", którego premiera odbyła się wiosną tego roku.
W filmie tym - zwanym dramatem wojennym non-fiction - wykorzystane zostały autentyczne kroniki filmowe z sierpnia 1944 roku. Nowoczesna technologia umożliwiła rekonstrukcję i koloryzację materiałów filmowych. Właśnie wtedy pojawił się też pomysł, aby spróbować rozpoznać osoby, które zostały uwiecznione na kronikach.
Rozpoczęła się akcja. Na specjalnie stworzonej stronie www.facebook.com/powstaniewarszawskiefilm można było znaleźć kadry filmowe i spróbować zidentyfikować znajdujące się tam osoby. Inicjatywa okazała się wielki sukcesem. Dzięki niej poznaliśmy tożsamość takich osób, jak m.in. Stanisław "Wicher" Firchał.
To była zresztą najbardziej charakterystyczna osoba tej akcji. Na jednym z kadrów kronik filmowych nagrywanych przez powstańczych operatorów można było zobaczyć uśmiechniętego młodego mężczyznę z długimi, kręconymi włosami, apaszką pod szyją i karabinem w dłoni. To był właśnie "Wicher", który pełnił służbę w szeregach AK w Rejonie V Zgrupowania por. "Młota", w plutonie 1680 Okręgu Warszawskiego. Rozpoznał go jego wnuk Łukach Firchał, który zajrzał na stronę akcji "Rozpoznaj" i przeglądał zdjęcia.
Stanisław "Wicher" Firchał w czasie konspiracji działał na terenie Woli i Śródmieścia. W momencie wybuchu Powstania Warszawskiego został przydzielony do II Rejonu Oddziałów Wolskich AK w Zgrupowaniu mjr. "Waligóry". Brał udział w walkach na Woli, Cmentarzu Powązkowskim, Stawkach i Starym Mieście. Po Powstaniu trafił do niewoli niemieckiej. Następnie losy powiodły go do Anglii i Włoch. W 1945 roku wrócił do Warszawy. Tu się ożenił i zmarł w 2007 roku.
Aleksander Zubek (celuje z karabinu)
(fot. Muzeum Powstania Warszawskiego)
Wśród innych rozpoznanych osób znaleźli się jeszcze m.in.:
- Aleksander Zubek ps. "Julian" - żołnierz 2. batalionu szturmowego "Odwet II" walczącego w Powstaniu Warszawskim w Śródmieściu. Po powstaniu Zubek trafił do niewoli. Po wyzwoleniu wyemigrował do Francji. Tam, zawyżając wiek, zaciągnął się do Polskiej Marynarki Wojennej, a w czerwcu 1947 r. powrócił do Polski. Po wojnie ukończył Wydział Mechaniczny na Politechnice Warszawskiej, pracował w zakładach przemysłu mechanicznego. Mieszka obecnie w Warszawie.
Kazimierz Mikos (w białej koszuli, niesie płytę chodnikową)
(fot. Muzeum Powstania Warszawskiego)
- Kazimierz Mikos ps. "Bażant" - w czasie Powstania Warszawskiego był łącznikiem, wartownikiem. Po zakończeniu Powstania opuścił miasto, razem z ludnością cywilną. Do Warszawy wrócił dopiero po zakończeniu wojny. W drugiej połowie lat 50. Pracował w LOT. Potem był nauczycielem w szkole zawodowej. Mieszka w Warszawie. Na ujęciu z kadru filmowego niesie płytę chodnikową.
- Zygfryda Krystyna Otwinowska - nauczycielka, która w czasie okupacji prowadziła tajne nauczanie. Zmarła w 1987 r.
Jak podkreśla Muzeum Powstania Warszawskie - niektórzy z powstańców sami rozpoznali się na kronikach filmowych. Byli to wspomniani już Kazimierz Mikos "Bażant" i Aleksander Zubek "Julian" oraz mieszkający we Francji Wojciech Luterek "Roman", żołnierz Zgrupowania "Bartkiewicz".
Stanisław Bala "Giza", jeden z operatorów powstańczych kronik.
(fot. Muzeum Powstania Warszawskiego)
Historycy MPW wiele osób zidentyfikowali na podstawie materiałów ikonograficznych i publikacji. Wśród tak odnalezionych osób było m.in. małżeństwo Alicji i Bolesława Biegów - obecnie mieszkające w Kalifornii. Ich ślub w czasie powstania fotografował znany przedwojenny sportowiec i olimpijczyk Eugeniusz Lokajski "Brok".
Poznano również nazwisko księdza, który udzielał im ślubu. Był to ks. Wiktor Potrzebski "Corda". Zginął trzy tygodnie po ceremonii. Udało się także rozpoznać jednego z operatorów kronik powstańczych - mężczyznę z daszkiem stojącego na nasypie. Był to Stanisław Bala "Giza". Mężczyzna nie doczekał premiery filmu "Powstanie Warszawskie". Zmarł w 2013 roku w Los Angeles.
Irena Ponikiewska "Rena" (w okularach)
(fot. Muzeum Powstania Warszawskiego)
Nawet po premierze filmu "Powstanie Warszawskie" udało się zidentyfikować kolejne osoby. Niektóre z tych zgłoszeń wymagają jeszcze weryfikacji:
- Irena Ponikiewska "Rena" (1922 - 1987) - w Powstaniu Warszawskim sanitariuszka Batalionu "Chrobry I". Została rozpoznana przez syna w scenie w szpitalu, gdzie miała na sobie charakterystyczne okulary i patrzyła w kamerę;
- Strz. Ireneusz Czajkowski "Felek" (1926 - 1944), żołnierz Pułku AK "Baszta". Został rozpoznany przez siostrzenicę w scenie odprawy z dowódcą "Baszty" ppłk. Stanisławem Kamińskim;
- Maria Dymowska z d. Iwińska (1918 - 1989) - w Powstaniu Warszawskim zorganizowała grupę 20 kobiet wykonujących działania pomocnicze. Została rozpoznana przez córkę w scenie zamiatania placu;
- Longina Grzegorczyk, siostra Marii Dymowskiej - zmarła na początku Powstania Warszawskiego na gruźlicę. Ona również została rozpoznana przez siostrzenicę - w scenie zamiatania placu;
- Janina Pollakówna (1914 - 2001), aktorka, a w Powstaniu Warszawskim łączniczka. Została rozpoznana przez syna w scenach ślubu, gdzie stoi za młodymi w grupie sanitariuszek bądź łączniczek;
- Plut. Mieczysław Bartłomiej Matacz (1914 - 1981), instruktor strzelania. Został rozpoznany przez zięcia w scenie "nauka strzelania" (miał charakterystyczną furażerkę na głowie);
- Plut. pchor. Ferdynand Jerzy Gorzula "Leszcz" (1923 - zm. ?), został rozpoznany w scenie "strzelania z okna";
- Stefan Kalinowski (1901 - 1968), w Powstaniu Warszawski był prawdopodobnie zecerem w drukarni. Został rozpoznany przez wnuka żony, w scenie drukowania prasy powstańczej;
- Kpr. Roman Szreniawa "Dan" (1922 - zm.?). Został rozpoznany przez wnuka, w scenie oczekiwania na zupę;
- Kpr. pchor. Witold Walewski "Wincent" (1922 - 2005), żołnierz kompanii "Koszta" oraz uczestnik walk o PAST-ę. Został rozpoznany przez córkę w scenie wyprowadzenia Niemców z PAST-y.
Ich zdjęcia można znaleźć na stronie http://powstaniewarszawskiefilm.pl/rozpoznaj/. Tam też znajdują się jeszcze kadry filmowe z osobami, które nie zostały jeszcze rozpoznane. Jeśli komuś uda się zidentyfikować którąś z tych osób, może skontaktować się z organizatorami akcji "Rozpoznaj" - mail: rozpoznaj@1944.pl.
SEBASTIAN LUCIŃSKI, Moje Miasto
Tekst powstał na podstawie materiałów udostępnionych przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Zdjęcia pochodzą z filmu "Powstanie Warszawskie". Producent: Muzeum Powstania Warszawskiego / Next Film.
