78. rocznica Wielkiej Ucieczki z apelem pamięci, terenowym rajdem i crossem na Stalagu

Uroczystości rozpoczną się tradycyjnym apelem pamięci koło Muzeum Obozów Jenieckich, przy ul. Lotników Alianckich w Żaganiu. Nad miastem przelecą dwa samoloty F-16 z pobliskiej poznańskiej bazy.

25, 26 i 27 marca 2022 w Żaganiu odbędzie się Rajd Wielkiej Ucieczki. Tym razem w innej formule. To już nie jest impreza harcerska, a skierowana szeroko do młodzieży i dorosłych. Będą gry i zadania terenowe, związane z wydarzeniami, które rozegrały się w nocy z 24 na 25 marca 1944 roku w Stalagu Luft III w Sagan. Rozpoczęcie rajdu odbędzie się w piątek 25 marca 2022 o godz. 18.00 na Stalagu.

W sobotę, 26 marca 2022 o godz. 12.00 rozpocznie się 46. edycja Crossu Żagańskiego. Wezmą w nim udział między innymi żołnierze USA, a także 90-osobowa grupa żołnierzy brytyjskich.

Główny (10 km) – dwie pętle po 5 km, przełajowego biegu w żagańskich lasach z historią w tle. W tym roku utrzymujemy wysokość wpisowego, ale ze względu na galopujące ceny w pakiecie nie będzie gadżetu biegowego, zgodnie z Waszym wyborem z sondy na FB.

Biegi Dzieci – na dystansach 350 i 700 metrów. Dowolność wyboru dystansu.

Cross Uciekiniera – bieg z przeszkodami, mocno powiązany z historią Wielkiej Ucieczki. Tylko 30 miejsc. Wyjście z wykopu pod barakiem, czołganie się w tunelu.

Wyobrażenie o obozowym życiu można zyskać podczas spaceru po lesie, w miejscach upamiętniających baraki, basen, czy szpital. Marek Łazarz, dyrektor Muzeum Obozów Jenieckich opowiada, że przebywało tam ok. 10 tys. ludzi różnych narodowości. Wielu z nich pracowało i organizowało różne zajęcia dla swoich kolegów. Działał między innymi teatr, a nawet obozowy uniwersytet. Materiały przysyłano jeńcom z Oksfordu. Jeden z Polaków go ukończył, a po wojnie uniwersytet potwierdził jego uprawnienia. Przez wiele lat był bardzo cenionym w kraju anglistą. Przez Żagań w czasie wojny przeszło też kilka uznanych gwiazd filmowych.

Wielka Ucieczka ze Stalagu Luft III rozpoczęła się w nocy z 24 na 25 marca 1944 roku. W tworzenie planów, podrabianiu dokumentów, szyciu cywilnych ubrań i kopaniu pod ziemią brało udział kilkaset osób. Powstały aż trzy tunele ucieczkowe, nazwane: Dick, Tom i mierzący 110 metrów Harry, który przebiegał na głębokości 10 m. Jego przekrój miał ok. 50 cm. Jeńcy zbudowali wentylację z puszek po mleku, zaś z prycz i innych, dostępnych w obozie materiałów zbudowali wagoniki. Wywozili nimi wybraną ziemię. Tunel był nawet oświetlony.

Gdy pierwszy jeniec wydostał się na powierzchnię, okazało się, że podkop jest zbyt krótki i wychodzi kilka metrów przed ścianą lasu. Jednak 80 uciekinierów podjęło ryzyko. Rozbili się na mniejsze grupy. Cześć udała się na dworzec kolejowy i chciała dotrzeć do Wrocławia. Część udawała robotników przymusowych. Niemcy szybko się zorientowali, że doszło do ucieczki. 77 lotników zostało wkrótce złapanych. Skutecznie uciec udało się jedynie dwóm Norwegom: Perowi Bergslandwi i Jensowi Mullerowi, którzy dotarli do Szczecina, a potem na skandynawskim statku do Szwecji. Holender Bram van der Stock dotarł przez Wrocław do Alkmaar w Holandii. Trzej lotnicy po ucieczce nadal brali udział w wojnie.

Na stronie Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu czytamy, że na specjalny rozkaz Hitlera 50 uciekinierów zostało rozstrzelanych. Pierwszej egzekucji dokonano 29 marca 1944 r. na trasie Jelenia Góra – Żagań. Zastrzelono wówczas Jamesa Wernhama, Sotirisa Skaziklasa, Antoniego Kiewnarskiego i Kazimierza Pawluka. Ciała zamordowanych lotników spalono w krematorium. W podobny sposób zastrzelono pozostałych 46 schwytanych jeńców. Po każdej egzekucji sporządzano protokół stwierdzający, że jeńcy zostali zastrzeleni podczas próby ucieczki, ciała palono w krematoriach, by uniemożliwić ustalenie rodzaju i charakteru odniesionych ran oraz utajnić faktyczne okoliczności śmierci.

O zamordowaniu 50 uciekinierów jeńcy Stalagu Luft III świat dowiedział się jeszcze w kwietniu 1944 roku. Po wymianie rannego jeńca Herberta Massey'a na innego, niemieckiego lotnika. Brytyjczyk został przewieziony do Szwajcarii, skąd trafił do Anglii i opowiedział o hitlerowskiej zbrodni. Brytyjczycy podjęli interwencję i w obozie Luft III została przeprowadzona inspekcja. Po wojnie zbrodniarze odpowiedzieli przed sądem.

Prochy jeńców trafiły do obozu, do mauzoleum w żagańskim lesie, jednak później zostały przeniesione na cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej na Cytadeli w Poznaniu.

Żagań jest bardzo ważnym miejscem dla narodów, z których pochodzili zamordowani lotnicy. Co roku wielu ich przedstawicieli uczestniczyło w obchodach. Niestety, z powodu pandemii od dwóch lat tak duże uroczystości stały się niemożliwe. Również w tym roku (2021) odbędzie się tylko skromna uroczystość.

Zobaczcie zdjęcia z poprzednich obchodów Wielkiej Ucieczki.

Czytaj również na naszym portalu

Zobacz film You Tube, paradkomunet zrealizowany w 65 rocznice "The Great Escape". Realizacja: Przemek Budzich, Arek "Ryba" Rybarczyk, Krzysztof Bogacz.