Matejko idzie pod młotek. Czy padnie krakowski rekord?

Wyższy podatek od nieruchomości od 2023 roku

Portrety pędzla Jana Matejki to rzadkość na rynku aukcyjnym. Historyczne arcydzieła malarza znajdują się najczęściej w muzeach, czasem w prywatnych kolekcjach, jeżeli coś już trafia na aukcję, ma wpływ na cenę.

- Pojawienie się olejnej kompozycji Jana Matejki zawsze jest wydarzeniem na rynku sztuki. W ostatnich latach często wiązało się także z wynikami sprzedaży znacznie przekraczającymi milion złotych. "Portret mężczyzny w szyszaku" to niewątpliwie jedna z najciekawszych kompozycji artysty, jakie pojawiły się na rynku, a w samym Krakowie ustanowić może historyczny rekord - komentuje Dagmara Tomczyk, ekspertka Polskiego Domu Aukcyjnego.

Dla polskiego malarstwa dorobek Jana Matejki pozostaje niekwestionowanym dziedzictwem narodowym. Przez całe życie związany z Krakowem, jako wykładowca akademicki i dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych wykształcił całe pokolenie artystów, do których należą, m.in. Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer.

„Portret mężczyzny w szyszaku” to dzieło pochodzące z młodzieńczego okresu twórczości autora „Bitwy pod Grunwaldem”, datowany na lata 1858-1860, a więc okres, w którym Jan Matejko z niezwykłą intensywnością rozwijał wątki historyczne. Wówczas powstał również słynny „Stańczyk” - dzieło zaledwie dwudziestokilkuletniego malarza. W tym czasie Matejko przebywał w Monachium, dzięki stypendium kształcił się w tamtejszej akademii pod kierunkiem Hermanna Anschütza. W 1860 roku przez krótki czas studiował również w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.

Obraz, który trafił na krakowską aukcję „charakteryzuje się nieprzeciętną jakością wykonania i realistycznym oddaniem postaci. Olejne prace XIX-wiecznego artysty to perełki kolekcjonerskie wyjątkowo rzadko dostępne na rynku sprzedaży. Dobry stan zachowania i popularny temat malarski to kolejne ich atuty” – oceniają eksperci Polskiego Domu Aukcyjnego.

- Dzieła Matejki są unikatowe, a możliwość nabycia ich do prywatnych zbiorów nieraz wyczekiwana jest latami przez kolekcjonerów – wyjaśnia Dagmara Tomczyk. - W obrazie oferowanym przez Polski Dom Aukcyjny znajdziemy wszystkie cechy wybitnego warsztatu artysty: wyśmienity portret męski z wielką starannością i realizmem oddania fizjonomii postaci, motyw historyczny, a więc znak rozpoznawczy malarstwa Matejki.

Przedstawiony na portrecie mężczyzna ma na głowie hełm typu szyszak pappenheimer, wykorzystywany jako element ochronny od II poł. XVI do I pol. XVII wieku. Ze względu na charakterystyczny kształt osłony karku rycerza, w angielskich wojskach nazywano ten typ hełmu „garnkiem z ogonem raka”.

Po prawej stronie obrazu znajduje się monogram przypisywany Matejce. Napis umiejscowiony jest w warstwie malarskiej pod werniksem, co potwierdzają zdjęcia wykonane w ultrafiolecie i podczerwieni.

„Portret mężczyzny w szyszaku” - zdaniem ekspertów domu aukcyjnego - pozbawiony jest patosu scen batalistycznych, niemniej każdy, kto ogląda go na żywo, mówi o płynącym z niego napięciu. Oprócz dbałości o historyczne atrybuty, Matejko przede wszystkim dążył do oddania stanu emocjonalnego i rysu psychologicznego postaci, co doskonale odczytać można w wyrazie twarzy modela w szyszaku.

Licytacja rozpocznie się 7 grudnia o godz. 19.15 w Polskim Domu Aukcyjnym w Krakowie, a pod młotek pójdą również m. in. olejny „Portret kobiety w różowej sukni” Władysława Czachórskiego, którego szacowana wartość dochodzi do 500 tys. zł, oraz powstały w paryskim okresie pejzaż Alfonsa Karpińskiego. Cena wywoławcza „Mężczyzny w szyszaku” to 900 tys. W czerwcu 2020 r. jeden z portretów Matejki, przedstawiający dziekana Uniwersytetu Jagiellońskiego, wylicytowany został do kwoty 5,9 mln zł. Tym razem marszandzi również spodziewają się wysokich kwot. Czy padnie rekord krakowskiego rynku, przekonamy się w środę.

Do czasu jutrzejszej licytacji obraz można oglądać w galerii domu aukcyjnego przy ul. Stefana Batorego 2.