Wojciech Boduszyński - pionier szczepień ochronnych był związany z Przemyślem i Rzeszowem [ZDJĘCIA]

Boduszyński urodził się w Rzeszowie cztery lata przed oderwaniem miasta od Rzeczypospolitej - 22 kwietnia 1768. Jego ojcem był Michał - prawdopodobnie sekretarz księżnej Izabeli Lubomirskiej, matką Teresa z Radawieckich. Przyszedł na świat w czasach dla kraju bardzo trudnych. W roku, w którym rozpoczęła się Konfederacja Barska - zryw części szlachty skierowany przeciwko ingerencji obcych mocarstw w sprawy Polski. Cztery lata później, w wyniku I rozbioru, Rzeszów wraz ze znaczną częścią południowych terenów Rzeczypospolitej został zajęty przez wojska habsburskie. Prowincjonalne wtedy miasteczko stało się po wprowadzeniu zaborczego podziału administracyjnego stolicą cyrkułu pilzneńskiego.

Młody Wojciech - mając ku temu sprzyjające warunki - pobierał nauki najpierw w domu, później, przez pięć lat, w rzeszowskiej szkole pijarów. W ramach szerszej reformy oświatowej, decyzją władz zaborczych w 1784 roku kolegium pijarskie w Rzeszowie zostało upaństwowione, a w praktyce zamknięte na dwa lata. Dopiero w roku szkolnym 1786/87 wznowiono tu naukę pod szyldem k.k. Rzeszower Gymnasium (cesarsko-królewskiego Gimnazjum Rzeszowskiego). I tę, publiczną już, szkołę kończył Wojciech Boduszyński. Obowiązywał w niej pięcioletni okres nauczania, istniały klasy: infimia (najniższa), gramatyka, syntaksa, retoryka i poetyka. Sprawami administracyjnymi i dydaktycznymi zajmował się prefekt, zwierzchnią władzę nad gimnazjum miał natomiast starosta obwodowy, pełniący jednocześnie funkcję dyrektora.

Po zakończeniu nauki w Rzeszowie podjął studia filozoficzne na uniwersytecie lwowskim. Tak pisał później dr Józef Majer w wydanym w 1843 roku „Wspomnieniu o życiu i zasługach nauczycielskich W.J. Boduszyńskiego” (pisownia oryginalna):
„(…) przez 3 lata słuchał z celującym postępem wykładu Filozofii i innych nauk, idących w pomoc dalszemu jakiemu bąć w społeczeńskiem życiu zawodowi. Niemito zaopatrzony B. znajdując prócz tego w znajomości języków: greckiego, łacińskiego, francuzkiego, niemieckiego, angielskiego i włoskiego, ułatwiony przystęp do skarbców ludzkich wiadomości; z pożytkiem już mógł oddać się zamiłowanej przez siebie nauce lekarskiej”.

Po trzech latach Boduszyński zdecydował się na studia lekarskie na uniwersytecie w Wiedniu, pod okiem profesora Johanna Petera Franka, wybitnego lekarza, twórcy podstaw nowoczesnej higieny, epidemiologii i medycyny sądowej. To - jak się okazało - miało mieć ogromny wpływ na jego późniejsze dokonania.

Boduszyński 13 września 1797 roku obronił pracę doktorską z medycyny i po zebraniu odpowiednich funduszy odbył podróż naukową po ówczesnej Europie środkowej. Zwiedził m.in. Czechy, Węgry, Prusy i inne kraje niemieckie, wreszcie podróżował po Galicji, w 1798 roku pojawiając się we Lwowie i Przemyślu.

Oddajmy głos autorowi wspomnień o nim: „Miły w obejściu, ludzki dla cierpiących, dobroczynny dla ubogich, utalentowany z natury i usilną nauką uzdatniony lekarz, wkrótce pozyskał serca i zaufanie obywateli; a chociaż w miarę tego zatrudnienie jego stawało się coraz obszerniejszem i mozolniejszem, to jednak zamiłowany w nauce, poświęcał jej każdą wolną chwilę, nieszczędząc nakładu i pracy w nabywaniu nowych wiadomości i utrzymaniu naukowych stosunków tak ze swoim słynnym w Europie nauczycielem, jako też i z innymi uczonymi, z którymi w ciągu swej podróży zapoznać się starał”.

Prawdopodobnie w Przemyślu lub Lwowie już w 1801 roku rozpoczął regularne szczepienia przeciw ospie metodą Edwarda Jennera, który ledwie kilka lat wcześniej - w 1796 roku - stworzył pierwszą bezpieczną szczepionkę. Wzbudzało to oczywiście w tamtym czasie wiele kontrowersji, podnosiły się głosy sprzeciwu, także w środowiskach lekarskich, ale ostatecznie szczepienia pozwoliły na zahamowanie zachorowań.

Wiele wskazuje, że Boduszyński był pionierem wzorowanych na Jennerze szczepień, które zaczął stosować na ziemiach polskich, wchodzących w skład monarchii habsburskiej. Młody, bardzo ambitny, otwarty na medyczne nowinki lekarz zaczął szczepić, mimo wielu kontrowersji i oporów, na dwa lata przed oficjalnym uznaniem szczepień przez władze austriackie.

Józef Majer pisze: „Był to czas, w którym, jak zwykle genialne pomysły, tak i myśl Jennera wywoławszy ducha sprzeciwieństwa, żywe roznieciła rozprawy względem potrzeby lub bezużyteczności szczepienia ospy ochronnej. B. [Boduszyński - przy. SJ] dobrze wtajemniczony w naukę i z każdym jej postępem dostatecznie obeznany, wcześnie przekonanie swoje w tej mierze ustalił; a pragnąc co rychlej obrócić to dobroczynne odkrycie na korzyść rodzinnego kraju, pierwszy z tamecznych lekarzy w r. 1801 zaprowadził ospę ochronną, i onę bezpłatnie rozszerzyć postarał się w obydwu natenczas istniejących Galicjach, tj. wschodniej i zachodniej. Gdy zaś według uchwały rządu, środek ten zaradczy przeciw ospie zwyczajnej, dopiero w r. 1803 zaleconym został; tak więc B. zbawienne postanowienia rządu na 2 lata wyprzedził i tym sposobem w ciągu tego czasu własnem staraniem wiele dzieci ocalił”.

Mimo różnych przeciwności Wojciech Boduszyński szybko zdobył uznanie i zaczął piąć się po kolejnych szczeblach kariery zawodowej. W 1805 roku rzeszowianin został mianowany najpierw obwodowym fizykiem, później głównym lekarzem w Tarnowie. Objęcie przez niego tej funkcji zbiegło się w czasie z kolejną epidemią ospy na tym terenie. Źródła z tamtego okresu wskazują, że praca Boduszyńskiego walnie przyczyniła się do sukcesów w walce z chorobą, zaś jemu przysporzyła zasłużoną sławę.

W 1810 roku przeniósł się do, wchodzącego wtedy w skład Księstwa Warszawskiego, Krakowa. Został tu mianowany fizykiem departamentu krakowskiego, zaś w roku akademickim 1811/1812 przejął na miejscowym uniwersytecie katedrę patologii i terapii wraz z kliniką lekarską, medycyną prawną i historią medycyny. Udzielał się mocno w życiu publicznym, w czasie katastrofalnej powodzi w 1813 roku złożył na rzecz dotkniętych żywiołem znaczną kwotę, za swoje pieniądze kupował lekarstwa, gdy brakowało ich w szpitalu, gdzie leczył.

Po zakończeniu wojen napoleońskich w 1816 roku został mianowany Protomedykiem Wolnego Miasta Krakowa. W grudniu tegoż roku został członkiem krakowskiego Senatu. W 1817 roku objął dodatkowo wykłady z patologii, farmakologii i higieny. Z czasem, borykając się z poważnymi problemami zdrowotnymi, zaprzestał praktyki lekarskiej, ograniczając się do konsultacji. Zmarł w Krakowie 22 sierpnia 1832 roku. Niedługo przed śmiercią został członkiem honorowym Towarzystwa Lekarskiego w Warszawie. Niestety, nie zachowały się po nim żadne prace drukowane. O jego dokonaniach możemy przeczytać w rozmaitych wspomnieniach, publikowanych już po latach. A i pamięć o tym wielkim lekarzu, rodem z Rzeszowa, z czasem niestety przygasła.