Problemem nie był "Teleranek". Arkadiusz Franas o nowym numerze "Naszej Historii"

Ten dzień zawsze będzie w pamięci tych, którzy go przeżyli. Choć dla każdego może co innego znaczyć. 13 grudnia 1981 roku obudziliśmy się Polsce, której nikt nie znał.

Wojna!

- krzyczano lub mówiono szeptem.

Ale jaka?

- pytali inni, którzy widzieli, że jest inaczej, ale nikt nie budował masowo barykad, nie toczono walk, choć na ulicach widać było wojsko i czołgi.

Owszem, w niedzielny poranek dzieci w telewizji nie zobaczyły „Teleranka”, a tylko generała Wojciecha Jaruzelskiego, który tłumaczył: „Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią. Dorobek wielu pokoleń, wzniesiony z popiołów polski dom ulega ruinie. Struktury państwa przestają działać”.

- Ale o co chodzi? - pytano słuchając wystąpienia, zwłaszcza, że dalej spokojnym tonem mówił: „Szeroko rozlewa się po kraju fala zuchwałych przestępstw, napadów i włamań. Rosną milionowe fortuny rekinów podziemia gospodarczego. Chaos i demoralizacja przybrały rozmiary klęski”. Mówił to do narodu, który właśnie był po karnawale „Solidarności” jaki nastał po kilkudziesięciu latach szarej rzeczywistości zniewolenia ustrojem PRL-u. Trudno było więc uwierzyć Jaruzelskiemu, choć oczywiście byli i tacy, którzy wierzyli, że wybrał mniejsze zło. Czy wybrał dobrze?

To jest pytanie, na które przez setki lat będą próbowali odpowiedzieć historycy i jestem pewny, że nigdy nie poznamy jednoznacznego wyjaśnienia. Bo kto jest w stanie zawyrokować czy gdyby nie decyzja generała, to wkroczyłyby do nas wojska radzieckie. Nawet jeśli nawet jakiś badacz natrafi na jakiś dokument rozkazu wymarszu, to nikt przecież nie wie, czy jego wykonanie było wtedy możliwe. Bo przecież tak zwany system komunistyczny ulegał erozji nie tylko w Polsce, ale w całym bloku wschodnim. Włącznie ze Związkiem Radzieckim. Oczywiście „Solidarność” nie była lekiem na całe zło, gdyż po roku działalności zaznaczały się podziały i dochodziło do zachowań patologicznych, ale zarówno po jednej i po drugiej stronie barykady stali tylko ludzie. Ze swoimi słabościami - strachem, chęcią szybkiego awansu, kariery finansowej itp.

Ostatnio, gdy krytycznie wypowiadałem się o przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego, ktoś podstępnie mnie zapytał: a stan wojenny też pan tak potępia? Oczywiście, tylko jak porównać oba wydarzenia. Ich geneza, przebieg i finał były diametralnie różne. Dobrze, w obu chodziło o władzę, o jej zachowanie lub przejęcie. I w obu przypadkach mówiono, że to dla dobra Polski. Tylko czy kiedyś jakiś polityk powiedział, że on coś robi dla zaspokojenia swoich ambicji? Może, ale ja nie pamiętam. Wiem, że w obu przypadkach zginęli ludzie. Boję się aż podawać liczby, ale w stanie wojennym kilkadziesiąt, w przewrocie majowym prawie czterysta. I oczywiście nie wiem, jak Polacy odbierali zachowanie marszałka, bo na podstawie spisanych wspomnień trudno sobie wyrobić jednoznaczną opinię, ale wiem, iż stan wojenny wszystkim nam się kojarzył i kojarzy jako wielkie zło. I dziś marszałek Józef Piłsudski odbierany jest jako bohater a generał Wojciech Jaruzelski jako zdrajca. Mówię o obrazach powszechnych, nie pojedynczych opiniach. I to już też jest chyba odpowiedź na to, co w swym wystąpieniu podkreślał autor stanu wojennego z grudnia 1981 roku:

„Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów wierzyłem, że potrafimy się podźwignąć. Czy zrobiliśmy więc wszystko, aby zatrzymać spiralę kryzysu? Historia oceni nasze działania”.

De facto już chyba oceniła i trudno będzie w następnych latach to jakoś diametralnie zmienić. Przewrotność historii polega na tym, że owe tragiczne wydarzenia grudniowe stały się katalizatorem upadku Polski Ludowej. Bo nigdy nie zrozumiem jak przywódcy nie są w stanie odrobić lekcji historii Polski i zrozumieć, że nic tak nie jednoczy naszych rodaków jak zagrożenie, zaatakowanie bohaterów i próba przekonania nas do czegoś siłą. Nas?

Arkadiusz Franas

Sprawdź, o czym przeczytasz w nowym numerze "Naszej Historii":

ŚWIAT:

W nazistowskich Niemczech używanie narkotyków było surowo karane. Oficjalnie. Jednocześnie bowiem władze szukały środka chemicznego, który da napęd blitzkriegowi. Szukały skutecznie.Czytaj cały artykuł...

Stworzone w czasie II wojny brytyjskie oddziały specjalne SAS zmieniły oblicze konfliktów. Teraz dowództwo jednostek w bezprecedensowy sposób zezwoliło „The Times” na wgląd w swoje akta. Czytaj cały artykuł...

Miała szczęście do mężczyzn, którzy pomogli jej w karierze. Ale gdyby nie talent i uroda, Lauren Bacall nie osiągnęłaby nawet części sukcesów, które były jej udziałem. Czytaj cały artykuł...

POLSKA:

Polski Kamerun? A może Liberia? Działacze Ligi Morskiej i Kolonialnej chcieli, by II RP miała swoje posiadłości zamorskie. I podejmowali wiele działań w tym kierunku.Czytaj cały artykuł...

Dzięki swej niezwykłej ucieczce ze stalagu Joe Beyrle stał się jedynym amerykańskim żołnierzem, który walczył z Niemcami na obu frontach - zachodnim i wschodnim. Czytaj cały artykuł...

„Święta, Gwiazdka, Tradycyjny zwyczaj! Czekają Cię wydatki, więc dobrze obliczaj!” - głosił folder reklamowy z lat 30. Sprawdźmy zatem, co kupowano sobie pod choinkę i ile to kosztowało. Czytaj cały artykuł...

Z NASZEGO REGIONU:

35 lat temu komuniści wprowadzili stan wojenny. 3 grudnia 1981 roku Józef Pinior zorganizował akcję ukrycia pieniędzy „S” przed władzą. Co o niej wiemy na pewno? Czytaj cały artykuł...

35 lat temu arcybiskup Józef Glemp odprawił mszę polową na stadionie „Górnika”. Była to pierwsza i jak na razie jedyna wizyty w Wałbrzychu prymasa Polski. Czytaj cały artykuł...

Dr Patryk Chudzik opowiada o mumiach, starożytnych złodziejach i duszach wędrujących między zaświatami a grobowcem i cennej, choć niedokończonej, kapliczce. Czytaj cały artykuł...

POZOSTAŁE REGIONY:

Spisana na gorąco przez elektromontera ze Stoczni Północnej relacja z wydarzeń grudniowych w Gdańsku pokazuje robotniczą rewoltę od kulis. Czytaj cały artykuł...

Stary Rynek w Poznaniu. To kwadratowy plac wytyczony około 1253 roku. Uchodzi za jeden z najpiękniejszych w kraju i w Europie. Warto poznać historię jego kolorowych kamienic. Czytaj cały artykuł...

Lędziny po dziś dzień czczą pamięć pułkownika Jerzego Szewełły. Zasłużył na to podczas stanu wojennego w kopalni „Ziemowit”, w której był wówczas wojskowym komisarzem. Czytaj cały artykuł...

Przedmioty należące do kardynała są teraz segregowane i katalogowane w archiwum kurii. Czy to może być zapowiedzią wyniesienia na ołtarze byłego metropolity krakowskiego? Czytaj cały artykuł...

Stolica kraju położonego między Niemcami a Związkiem Sowieckim była naturalnym polem gry wywiadów - zarówno wrogich Polsce, jak i przyjaznych.Czytaj cały artykuł...

Terrorystyczna grupa krakowska - tak nazywał Jerzy Urban młodych działaczy opozycji z Krakowa. Wśród nich byli między innymi Rokita, Sienkiewicz czy Miodowicz. Czytaj cały artykuł...

Kiedy świat ruszył na podbój Himalajów, oni tkwili w siermiężnej, peerelowskiej rzeczywistości. Ale wyprzedzili wszystkich. To Polacy zaczęli zdobywać dach świata zimą. Czytaj cały artykuł...